2/11/10

ΠΑΝΑΓΙΑ ΜΠΑΛΩΜΕΝΗ (ΛΑΪΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ)

Στα βυζαντινά χρόνια ήταν ένας βασιλιάς ο οποίος είχε έναν και μοναδικό γιο.

Κάποια μέρα το βασιλόπουλο ξέφυγε από την προσοχή της παραμάνας του, βρήκε ένα μαχαίρι και παίζοντας μαζί του μαχαιρώθηκε στην κοιλιά του. Η παραμάνα το βρήκε μέσα στα άιματα, του έδεσε την πληγή με επιδέσμους και προσευχήθηκε κλαίγοντας στην Παναγία να σώσει το παιδί. Έτσι την βρήκαν ο βασιλιάς κι η βασίλισσα όταν γύρισαν. Να προσεύχεται κλαίγοντας. Έντρομη η βασίλισα έτρεξε κι άρχισε να λύνει τους επιδέσμους. Στο τελευταίο κομάτι του επιδέσμου, στο κομάτι που ακουμπούσε την πληγή βρισκόταν αποτυπωμένη η εικόνα της Παναγίας και στην κοιλιά του παιδιού υπήρχε ένα μπάλωμα που ούτε ο καλύτερος χειρούργος θα μπορούσε να το κάνει.

Ο βασιλιάς θέλωντας να ευχαριστήσει την Παναγία που έσωσε το μοναχοπαίδι του, της έταξε ότι θα χτίσει ναό στ'όνομα Της, αλλά δεν ήξερε που να τον χτίσει. Το βράδυ στον ύπνο του είδε ότι ένα ακυβέρνητο καράβι θα του έδειχνε ακριβώς τον τόπο. Έτσι το πρωί πήρε την συνοδεία του, μπήκε στο βασιλικό του πλοίο και το άφησε χωρίς τιμονιέρη να πλέει. Το πλοίο περνώντας τον Ελλήσποντο έφτασε παραμονή του Δεκαπενταύγουστου στην Ίμβρο και σταμάτησε. Είχε βραδυάσει κί όλοι έπεσαν για ύπνο εκτός του βασιλιά που δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Είδε λοιπόν μέσα στο σκοτάδι ένα αμυδρό φως σαν από καντήλι σε μια βουνοπλαγιά. Αμέσως ξύπνησε τους άντρες του και ξεκίνησαν ν'ανεβαίνουν την πλαγιά ακολουθώντας το φως.

Όταν έφτασαν στο σημείο που έβλεπαν το φως, το φως χάθηκε. Ο βασιλιάς έμπηξε το σπαθί του στη γη για σημάδι και γύρισαν όλοι στο καράβι περιμένοντας να ξημερώσει. όταν ξημέρωσε επέστρεψαν κι άρχισαν να σκάβουν. Μετά από λίγο βρήκαν μία φυσική στοά μέσα στην οποία βρήκαν το εικόνισμα της Παναγίας, ένα καντήλι αναμμένο και δίπλα μία πηγή που ανάβλυζε νερό, το οποίο μετά από λίγα μέτρα χανόταν κι επέστρφε στη γη. Εκεί έχτισε εκκλησία και την όνόμασε Παναγιά η Μπαλωμένη.

Μέχρι σήμερα η εικόνα της Παναγίας βρίσκεται στο ίδιο σημείο και η πηγή εξακολουθεί να βγάζει κρυστάλλινο νερό το οποίο δεν σώνεται όσο κι αν πίνουν και παίρνουν μαζί τους οι πιστοί.


Πηγή: Κοκκινάκης Service

ΜΕΛΕΤΕΣ ΣΤΗΝ "ΠΥΛΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ"

Ορισμένες δημοσιευμένες μελέτες σχετικά με το γλωσσικό ιδίωμα της Ίμβρου βρίσκονται αναρτημένες στην γνωστή αξιόλογη ιστοσελίδα του Κέντρου Ελληνικής Γλώσσας: "Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα" στο

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/studies/dialects/thema_b_2/links.html#toc001
στην οποία γίνεται αναφορά και στο ιστολόγιό μας.

Στον παραπάνω ιστότοπο μπορεί ο ενδιαφερόμενος να "ανοίξει", να "κατεβάσει" και να διαβάσει την μελέτη της αρεσκείας του ενώ υπάρχει link με τον αρχικό ιστότοπο από τον οποίο αυτές έχουν αναδημοσιευθεί.

30/10/10

ΓΑΜΗΛΙΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ (ΓΑΜΗΛΙΑ ΑΡΤΟΠΟΙΗΜΑΤΑ)

«ΤΑ ΚΛΙΚΙΑ»

Τα «κλίκια» (βυζαντινά κουλίκια) είναι ένα είδος γλυκού , καλύτερα, ένα είδος γλυκού ψωμιού. Παρασκευάζονται από ζυμάρι, ζάχαρη, λάδι και μαστίχα και ψήνονται στον ίδιο φούρνο πού ψήνονται και τα άλλα ψωμιά του γάμου. Από το πάνω μέρος τα στολίζουν με τρία «π’λούδια», ομοιώματα δηλαδή πουλιών, πού τα κάνουν επίσης από ζυμάρι. Πιστεύουν, ότι το πουλί φέρνει την ευτυχία.
Το πλάσιμο των «κλικιών» δεν είναι εύκολο πράγμα. Χρειάζεται μαεστρία και πολλή επιδεξιότητα. Γι’ αυτό ορισμένες μόνο γυναίκες φημίζονται για το γρήγορο και επιδέξιο πλάσιμο «κλικιών».
Τα «κλίκια», όπως και τις «φουρνόπ’τις», πριν τα στείλουν για κάλεσμα τα αλείφουν από πάνω με μέλι. Επειδή δε, όπως και παραπάνω έγινε λόγος, με «κλίκια» προσκαλούν τους στενούς συγγενείς, όταν κάποιος επισκέπτεται έναν άλλο σε ακατάλληλη ώρα, λόγου χάρη πολύ πρωί, συνηθίζουν να λένε ειρωνικά την εξής παροιμιώδη φράση: «τού κλίκ’ σι στείλαν κι’ ήρθις προυΐ προυΐ;».
Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, μολονότι και τα «κλίκια» και οι «φουρνόπ’τις» και όλα τα άλλα ψωμιά και γλυκά του γάμου ψήνονται όλα μαζί την Παρασκευή, οι «φουρνόπ’τις» μοιράζονται την ίδια μέρα, αμέσως μετά το ψήσιμο, ενώ τα «κλίκια» την άλλη μέρα, το Σάββατο.

ΤΑ «ΜΙΛΟΥΜΕΝΑ ΚΛΙΚΙΑ»

Την Παρασκευή μαζί με τα άλλα γλυκά και ψωμιά ετοιμάζουν και τα τρία «μιλουμένα κλίκια». Τα «μιλουμένα κλίκια» μοιάζουν με μικρά στρογγυλά ψωμιά και τα λένε «μιλουμένα», επειδή τα αλείφουν από πάνω με μέλι, μολονότι και τα άλλα, όπως πιο πάνω έγινε λόγος, τα αλείφουν, πριν τα μοιράσουν, με μέλι. Αυτά τα τρία «μιλουμένα κλίκια» έχουν ειδικό προορισμό. Τη Δευτέρα μετά το γάμο τα παίρνει η νύφη και τα πηγαίνει στις τρεις γεροντότερες γυναίκες του χωριού και δίνει σε καθεμιά από ένα. Η κάθε γριά παίρνοντας το «μιλουμένου κλίκ’», τής εύχεται: «πολύχρουν’, τα χρόνια μ’ να πάρ’ς».

«ΤΟΥ ΚΛΙΦΤΟΥΨΩΜ’»

Μόλις βγάλουν από το φούρνο τις «φουρνόπ’τις», «μι ντούν ίδιου ντού φουρνητό», χωρίς δηλαδή να ξανακάψουν το φούρνο, μιά και διατηρεί ακόμη την απαραίτητη πύρα, βάζουν για ψήσιμο τα ψωμιά. Μπροστά μπροστά, προς την πόρτα του φούρνου, βάζουν μέσα σ’ ένα ταβά το «κλιφτουψώμ’», το ειδικό γλυκό ψωμί για το οποίο έγινε λόγος πιο πάνω. Από την ώρα πού θα βάλουν στο φούρνο το «κλιφτουψώμ’», ως την ώρα πού θα ψηθεί, η νοικοκυρά ή μια άλλη γυναίκα κάθεται κοντά στο φούρνο και το «φυλάγει» να μη το κλέψουν. Όταν ψηθεί—το «κλιφτουψώμ’»—, φεύγει αυτή η γυναίκα, ό φύλακας, να πούμε, του φούρνου και τότε αγόρια και κορίτσια, τρέχοντας με φωνές και τραγούδια, πηγαίνουν και «κλέβουν» το ειδικό αυτό ψωμί, πού γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο το λένε «κλιφτουψώμ’». Το πηγαίνουν ύστερα στο σπίτι τής νύφης (εφόσον πρόκειται για το «κλιφτουψώμ’» της νύφης), το κόβουν σε μικρά κομμάτια, τα αλείφουν από πάνω με μέλι και μετά τα μοιράζουν στους ελευθέρους και τις ελεύθερες του χωριού «για να πάρ’ (πάρουν) του γούρ’», για να παντρευτούν δηλαδή γρήγορα. Προτού μάλιστα τα μοιράσουν, συνηθίζουν να στέλνουν ένα κομμάτι από το «κλιφτουψώμ’» του γαμπρού στη νύφη και ένα από της νύφης στο γαμπρό.
Οι ευχές πού συνηθίζουν να λένε οι ελεύθεροι και οι ελεύθερες, όταν παίρνουν το «κλιφτουψώμ’», είναι κατά κανόνα ίδιες μ’ εκείνες πού συνηθίζουν να λένε οι προσκαλούμενοι, όταν παίρνουν τα «κλίκια» και τις «φουρνόπ’τις»: «Η ώρα η καλή» κ.ά.
Την παράξενη και ιδιόρρυθμη συνήθεια να κλέβουν το ψωμί («κλιφτουψώμ’») θα μπορούσαμε ασφαλώς να τη συνδέσουμε με το έθιμο τής αρπαγής τής νύφης, ένα έθιμο πού, όπως γράφει ό καθηγητής τής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο τής Αθήνας κ. Κ. Ρωμαίος «προβάλλει σα σπονδυλική στήλη, σαν το βασικό αίτιο, σε ποικίλα επεισόδια της αρχαίας μυθολογίας. Ανακρατάει τη μακρυνή της ανάμνηση στη «μιμητική» αρπαγή της νύφης πού γίνεται ακόμα σε μερικά έθιμα του γάμου, ιδίως του νεοελληνικού, όπως παρουσιάζεται στα Ακριτικά τραγούδια, ιδίως στα επεισόδια τής ζωής του Διγενή Ακρίτα... Η καταγωγή του εθίμου αυτού έρχεται από κοινωνίες εθνολογικά πρωτόγονες και στερημένες από ικανή κεντρική διοικητική ασφάλεια».


Πηγή: Α.Σ. Μπαϊκάμης 1979: "Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου", Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου, Θεσσαλονίκη (ΙΜΧΑ): 516-517.

10/7/10

ΑΡΧΑΪΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ (ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ: ΛΕΞΕΙΣ ΑΜΕΣΗΣ Α.Ε. ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ)

2.2. ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Στο επίπεδο αυτό θα εξετάσουμε έναν σημαντικό αριθμό λέξεων που προέρχονται από την Α.Ε. Αναλόγως του είδους της προέλευσής τους μπορούν να διακριθούν σε άμεσες ή έμμεσες. Με τον όρο άμεσες νοούνται οι λέξεις του Ι.Ι. οι οποίες, με ορισμένες φωνολογικές ή/και σημασιολογικές διαφοροποιήσεις, απαντώνται αυτούσιες στην Α.Ε. προερχόμενες έτσι άμεσα από αυτήν, ενώ με τον όρο έμμεσες νοούνται λέξεις του Ι.Ι. οι οποίες δεν απαντώνται αυτούσιες στην Α.Ε., αλλά που προέρχονται κατά τρόπο έμμεσο από Α.Ε. στοιχεία.
Με την σειρά τους οι έμμεσες αυτές λεξικές μονάδες του Ι.Ι. κατηγοριοποιούνται σε λέξεις πλήρους ή μερικής Α.Ε. προέλευσης. Λέξεις πλήρους ή ολικής Α.Ε. προέλευσης είναι αυτές των οποίων όλα τα στοιχεία προέρχονται από την Α.Ε. ενώ αντιστοίχως μερικής ή τμηματικής Α.Ε. προέλευσης είναι οι λέξεις (σύνθετες ή παράγωγες)των οποίων το σύνολο των στοιχείων δεν προέρχονται από την Α.Ε. αλλά μόνο ένα μέρος, ένα τμήμα αυτών, αντλώντας έτσι στοιχεία και από άλλες γλώσσες και μάλιστα την Τουρκική.


2.2.1. Λέξεις άμεσης Α.Ε. προέλευσης

1. ΡΗΜΑΤΑ

αλάζουμι [ < αρχ. ελαύνω ] 1.κωπηλατώ, 2.κάνω βόλτα.
ανιρρ’φώ [ < αρχ. αναρροφέω-ω ] αναρουφώ, ξανακαταπίνω.
ανουρταλίζου [ < αρχ. ανορταλίζω ] αναφτερουγίζω, χτυπώ τις φτερούγες μου.
απουδέρνου [ < αρχ. αποδέρω ‘χτυπώ γδέρνω εντελώς’ ] χτυπώ δυνατά.
απουκλειώ [ < αρχ. αποκλείω ] αποκλείω.
αρίζου [ < αρχ. ερίζω ] φιλονεικώ, διαπληκτίζομαι.
αρλυέμι [ < αρχ. ωρύομαι ] ουρλιάζω.
βαγγιλίζου [ < αρχ. ευαγγελίζομαι ‘ φέρω καλές ειδήσεις’ ] διαβάζω, φυλάσσω το Ευαγγέλιο.
γανώνου [ < αρχ. γανόω-ώ ] γυαλίζω χάλκινα σκεύη.
γηρώ [ < αρχ. γηράω-ώ ] γερνώ.
’γραίνου [ < αρχ. υγραίνω ] μουσκεύω.
δαμάζου [ < αρχ. δαμάζω ] χτυπώ βίαια.
διαλλάσσου [ < αρχ. διαλλάσσω ‘συνδιαλλάσσομαι’ ] διαβαίνω, περνώ.
διαμιτρώ [ < αρχ. διαμετρώ ] (κατά)μετρώ.
διχώ [ < αρχ. διχάζω ‘διαιρώ’ ] εμποδίζω.
ζ’γκιρνώ [ < αρχ. συγκεράννυμι ] αναμειγνύω (ζεστό και κρύο νερό).
ζ’γκλαίγου [ < αρχ. συγκλαίω ] συλλυπούμαι.
ζ’γκουλλιέμι [ < αρχ. συγκολλάομαι – ώμαι ] εξαρτώμαι από κάποιον.
κ’τιάζου [ < αρχ. κοιτάζω ] 1.βάζω στο κρεβάτι, 2.πάω στο κρεβάτι.
καταπουνώ [ < αρχ. καταπονέω-ώ ] καταβάλλω, κουράζω, καταπονώ.
λ’γουρώ [ < αρχ. ολιγορέω-ώ ‘παραμελώ’ ] μου λείπει πολύ (κάποιος), λιμπίζομαι, λαχταρώ.
λαλώ [ < αρχ. λαλέω-ώ ] φωνάζω, μιλώ δυνατά.
λέχου [ < αρχ. ελέγχω ] ελέγχω.
λιέμι [ < αρχ. αλάομαι – ώμαι ] περιπλανιέμαι, γυρίζω άσκοπα.
μαστίζου [ < αρχ. μαστίζω ‘μαστιγώνω, δέρνω’ ] βασανίζω, ταλαιπορώ.
μέχουμι [ < αρχ. μάχομαι ] διάκειμαι εχθρικώς.
μιγαλύνου [ < αρχ. μεγαλύνω ] μεγαλώνω (αμετβ. – μτβ.).
μιταδένου [ < αρχ. μεταδέω ‘δένω διαφορετικά’ ] λύνω ένα ζώο από ένα μέρος και το δένω σε ένα άλλο.
μιταλλάσσου [ < αρχ. μεταλλάσσω ] αλλάζω, εναλλάσσω.
μιτέχου [ < αρχ. μετέχω ‘συμμετέχω’ ] (επί συζύγων) συνουσιάζομαι.
’μουλουγώ [ < αρχ. ομολογώ ‘συμφωνώ’ ] μιλώ.
νίφτου [ < αρχ. νίπτω ] πλένω
νουγώ [ < αρχ. νοέω-ώ ] κατανοώ, καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι.
’ξ’πώ [ < αρχ. εκσυσπάω-ώ ] ξαφνιάζομαι, τρομάζω.
ξανιστήνου [ < αρχ. εξανίστημι ‘ανεγείρω’ ] ανασταίνω.
ξιμαργώνου [ < αρχ. εκμαργόω – ώ ‘τρελαίνω’ ] αναζωογονώ κάποιον που παραλίγο να παγώσει.
ξιπαίρνουμι [ < αρχ.εξεπαίρω ‘διεγείρω’ ] γίνομαι ψηλομύτης.
ξιτσ’λώ [ < αρχ. εκτιλάω – ώ ] εκκρίνω περιττώματα.
ξυώ [ < αρχ. ξύω ] ξύνω.
παραθέτου [ < αρχ. παρατίθημι ‘βάζω δίπλα’ ] μαζεύω προς φύλαξη.
παραμένου [ < αρχ. παραμένω ‘μένω κοντά’ ] ξαγρυπνώ στο πλευρό κάποιου.
’παρμέγου [ < αρχ. aπαμέλγω ‘βυζαίνω’ ] σταματώ το άρμεγμα.
’πικαθιρίζου [ < αρχ. αποκαθαίρω ] καθαρίζω.
’πισφίγγουμ’ [ < αρχ. aποσφίγγω ‘συσφίγγω’ ] σταματώ να σφίγγω, χαλαρώνω.
’πιτρίβου [ < αρχ. αποτρίβω ‘καθαρίζω διά τριβής’ ] σταματώ να τρίβω.
προυσάφτου [ < αρχ. προσάπτω ‘προσθέτω’ ] ανάβω φωτιά με προσάναμμα.
ρ’γώ [ < αρχ. ριγόω-ώ ] κρυώνω, ριγώ.
σ’ναλλάσσου [ < αρχ. συναλλάσσω ] αλλάζω.
φτ’ώ [ < αρχ. πτύω ] φτύνω.
χριώ [ < αρχ. χρίω ] ασβεστώνω, ασπρίζω, αλείφω.

2. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ

αγριά [ < αρχ. αγριάς ] αγριάδα, είδος αγριόχορτου.
Αγρίδια [ < αρχ. αγρίδιον ‘μικρός αγρός’ ] τοπωνύμιο.
άδραχτους [ < αρχ. άτρακτος ] αδράχτι.
ακόν’,το [ < αρχ. ακόνη ] ακόνη.
άναψ’ [ < αρχ. άναψις ‘άναμμα’ ] 1.ζέστη, 2.δίψα.
απίλουγους [ < αρχ. απόλογος ‘διήγηση’ ] τελευταία λέξη του ετοιμοθάνατου.
αφουδιά [ < αρχ. άφοδος,η ] έκκριμα, περίττωμα.
β’νί [ < αρχ. βουνός ] βουνό.
βαλάν’ [ < αρχ. βάλανος ] βελανίδι.
γουνιά [ < αρχ. γωνία ] εστία, τζάκι.
’γριότ’ [ < αρχ. υγρότης ] υγρότητα, υγρασία.
δαμάλα [ < αρχ. δάμαλις ] μικρή αγελάδα που δεν γέννησε ακόμη.
’δρόλ’πας [ < αρχ. υδρολαίλαψ ‘ανεμοθύελλα’ ] ψιλή βροχούλα.
ζ’γός [ < αρχ. ζυγός ] μακρύ ξύλο του αλετριού που μπαίνει στον σβέρκο των βοδιών.
θέρους [ < αρχ. θέρος ] θέρισμα.
ίδρους [ < αρχ. ιδρώς ] ιδρώτας.
κ’νό [ < αρχ. κοινόν ] κοινότητα.
καταρράχτ’ς [ < αρχ. καταρράκτης ] καταπακτή.
κατέβασ’ [ < αρχ. κατάβασις ] 1.κάθοδος, 2.καταρροή.
κουμμός [ < αρχ. κομμός ‘χτύπημα’ ] εξάντληση.
κρυφτής [ < αρχ. κρύπτη ] κρυφτό.
λ’για [ < αρχ. λύγος,η ] λυγαριά.
λούβα [ < αρχ. λώβη ] λέπρα.
μ’κριότ’ [ < αρχ. μικρότης ] μικρότητα.
μ’ναίου [ < αρχ. μηνιαίος ] μηνιάτικο.
νάμα [ < αρχ. νάμα ‘τρεχούμενο νερό’ ] κρασί θείας κοινωνίας.
ξόγανου [ < αρχ. ξόανον ] (ειρων.) βλάκας, γελοίος.
όμπυους [ < αρχ. έμπυος ‘ο έχων πύον’ ] πύον.
ούγια [ < αρχ. ώα ‘περιθώριο’ ] άκρη υφάσματος.
ουρτιά [ < αρχ. ορθή ] η ‘καλή’, μπροστινή πλευρά υφάσματος.
παίδους [ < αρχ. παίς ] νεαρός.
παλιότ’ [ < αρχ. παλαιότης ] παλαιότητα.
παραστατό [ < αρχ. παραστάτης ‘ ο στεκόμενος κοντά σε κάποιον’ ] παραστάδα πόρτας.
ρίγους [ < αρχ. ρίγους ] ανατριχίλα.
σεύκλου [ < αρχ. σεύτλον ] σέσκουλο.
’στιά [ < αρχ. εστία ] εστία, τζάκι.
στίμα [ < αρχ. στίγμα ] λεκές, κυλίδα.
σφουγγούνα [ < αρχ. σπογγιά ] πνεύμονας.
ταγή [ < αρχ. ταγή ‘διευθέτηση’ ] ζωοτροφές.
τέκνου [ < αρχ. τέκνον ] παιδί.
τρόχαλους [ < αρχ. τροχαλός ‘στρογγυλός’ ] ξερολιθιά.
φ’λιά [ < αρχ. φιλία ] 1.φιλία, 2.φιλοδώρημα.
’φάλ’ [ < αρχ. ομφαλός ‘κεντρικό σημείο’ ] καταπακτή.
φθίσ’ [ < αρχ. φθίσις ] φυματίωση.
χ’λιάρ’ [ < αρχ. κοχλίας ] 1.κουτάλι, 2.(μτφρ. – ειρων.) κουτσομπόλης.
χ’μάδέλ’ [ < αρχ. χειμάδιον ] μικρό μέρος για ξεχειμώνιασμα.
χιουνιάς [ < αρχ. χιών ‘χειμώνας’ ] καιρός που χαρακτηρίζεται από δριμύ ψύχος.
ψαθί [ < αρχ. ψίαθος ] μικρή ψάθα.

3. ΕΠΙΘΕΤΑ

άκρατους [ < αρχ. άκρατος ] γνήσιος
αλλόφ’λους [ < αρχ. αλλόφυλος ‘ξένος’ ] Διάβολος, Αντίχριστος.
αν’φέλ’τους [ < αρχ. ανωφέλητος ‘άχρηστος’ ] 1.αδύναμος, 2.άτακτος.
άπ’ρους [ < αρχ. άπυρος ] άβραστος.
αχείμαστους [ < αρχ. αχείμαστος ‘ο άνευ τρικυμιών’ ] ο άνευ χιονοπτώσεων.
βλάστ’μους [ < αρχ. βλάσφημος ] υβριστής.
’γρός [ < αρχ. υγρός ] βρεγμένος.
μανός [ < αρχ. μανός ] χαλαρός, πλαδαρός.
μιλιχόν’ς [ < αρχ. μελάγχολος ‘ο πάσχων από ίκτερο’ ] φιλάσθενος.
παράβατους [ < αρχ. παραβάτης ] άτακτος.
παραβλιπός [ < αρχ. παραβλώψ ] αλλοίθωρος.
σκατουφάς [ < αρχ. σκατοφάγος ] (μτφρ. – υβρ.) ευτελής άνθρωπος.
τιμ’κός [ < αρχ. τιμητικός ‘ο εκτιμών την αξία κάποιου πράγματος’ ] αξιοσέβαστος.
ψιακός [ < αρχ. ψίαξ ‘σταγόνα’ ] πολύ πικρός.

Πηγή: Τζαβάρας Ξενοφών 2003: "Αρχαϊκά στοχεία στο γλωσσικό ιδίωμα της Ίμβρου", Πρακτικά του Δ΄ Διεθνούς Συνεδρίου Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας (Αθήνα 6-8 Δεκεμβρίου 2001): 499-504.

15/6/10

Ο ΨΥΧΟΡΡΑΓΩΝ ΝΑΥΤΙΚΟΣ (Δημοτικό Τραγούδι της Ίμβρου)

Αλλοί ’στο νιο π’ αρρώστησε στου καραβιού την πλώρη.
Μάννα δεν έχει να τον κλαίη, κόρη να τον λυπάται,
μήδ’ αδερφή, μήδ’ αδερφό, για να τον λεημονάται.
Τον κλαίει η νύχτα κ’ η αυγή, τ’ άστρο και το φεγγάρι
κ’ οι ναύτες τον φωνάζουνε – Σήκου να κομμαντάρης.
- Εγώ σας λέγω δεν μπορώ, και σείς μου λέτε σήκου.
Σηκώτε με να σηκωθώ, και βάλτε με να κάτσω
και δώστε με τη χάρτα μου για να την εδιαβάσω.
Γλέπετε τούτο το νησί το δώθε τ’ αποκείθε;
Εκεί θα πά’ να αράξωμε ’ς ένα ’γαθόν λιμνιώνα.
Πήγανε και αράξανε ’ς ένα ’γαθόν λιμνιώνα.
- Άντιστε γέροι, για νερό και σείς παιδιά για ξύλα
και σείς μικρά μουτσόπουλα ανοίξετε το μνήμα.
Παρακαλώ αδέρφια μου και προσκυνώ σας κιόλα
μήδε μακρύ, μήδε φαρδύ, μηδέ πολλά μεγάλο,
κ’ απ’ την δεξιά μου τη μεριά ν’ αφήστε παναθύρι,
νά ρχωνται τ’ άγρια πουλιά, να λιανοχωρατεύω.
Πουλί μ’ αν πας στον τόπο μου, κ’ αν βρης και τους δικούς μου,
μην πης τους πως απόθανα κ’ ανάψουν τα κεριά μου,
μόν πες τους πως πανδρεύθηκα ’στα μακρυά στα ξένα,
πήρα την πλάκα πεθερά, την μαύρη γη γυναίκα.

Πηγή: Μανόλης Ανδρόνικος: "Μελέτη δημοτικών τινών ασμάτων της Ίμβρου", Λεύκωμα της νήσου Ίμβρου, εν Αθήναις: 102-103.

1/6/10

ΓΑΜΗΛΙΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ (ΤΑ ΨΩΜΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ)

Το πρωί της Πέμπτης, τρεις δηλαδή μέρες πριν από την Κυριακή του γάμου, στο σπίτι του γαμπρού και τής νύφης συγκεντρώνονται γυναίκες από το συγγενικό τους περιβάλλον και «κουσκ’νίζ’ τ’ αλεύρια», ετοιμάζουν δηλαδή το αλεύρι για τα ψωμιά του γάμου.
Την άλλη μέρα τόσο στο σπίτι του γαμπρού, όσο και τής νύφης συγκεντρώνονται κορίτσια αμφιθαλή και ετοιμάζουν τα απαραίτητα για το γάμο ψωμιά και γλυκά. Άλλα ετοιμάζουν τα «‘μυγδαλουτά», άλλα τα «παντεσπάνια» και άλλα «ζ’μών’ τα ψουμιά».
Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί, ότι μαζί με τα άλλα ψωμιά ζυμώνουν και ένα ειδικό γλυκό ψωμί, πού, όπως θα δούμε πιο κάτω, το λένε «κλιφτουψώμ’». Παρασκευάζεται από αλεύρι, ζάχαρη, βούτυρο, αυγά και σόδα.
Όταν ετοιμάσουν όλα τα απαραίτητα ψωμιά και γλυκά, ανάβουν το φούρνο για να τα ψήσουν. Πρώτα πρώτα ψήνουν τις «φουρνόπ’τις». Οι «φουρνόπ’τις» παρασκευάζονται από το ίδιο ζυμάρι πού παρασκευάζονται και τα άλλα ψωμιά του γάμου. Είναι όμως πολύ λεπτές και γι’ αυτό ψήνονται πολύ γρήγορα, σε 2-3 λεπτά τής ώρας. Αυτός ακριβώς είναι ό λόγος πού στο χωριό Σχοινούδι τις λένε «γουργόπ’τις», επειδή δηλαδή ψήνονται γοργά, πάρα πολύ γρήγορα. Στο χωριό Άγιοι Θεόδωροι, ιδιαίτερη πατρίδα του Αρχιεπισκόπου Βορείου και Νοτίου Αμερικής κ.κ. Ιακώβου, τις λένε «ζιστουψώμ’», επειδή τις τρώνε πολύ ζεστές, μόλις τις βγάλουν από το φούρνο.
Αφού βγάλουν τις «φουρνόπ’τις» από το φούρνο, κόβουν την κάθε μια σταυρωτά σε τέσσερα κομμάτια, τα αλείφουν από πάνω με μέλι και μετά στέλνουν ένα κομμάτι σε κάθε οικογένεια πού θέλουν να καλέσουν στο γάμο.
Αποτελεί δηλαδή το μοίρασμα των κομματιών από τις «φουρνόπ’τις» ένα είδος γενικού καλέσματος στο γάμο. Γιατί τούς πολύ στενούς συγγενείς (αδέρφια, κουμπάρο κτλ.) τούς προσκαλούν και με φουρνόπ’τα και με «κλίκ’» (πρβλ. «Σι καλέσαν ζντού γάμου; — Μι καλέσαν κι μι φέραν κι κλίκ’»). Γι’ αυτό για κείνους πού παίρνουν μέρος στο γάμο (φαγητό, γλέντι) χωρίς να τούς έχουν καλέσει ούτε και με «φουρνόπ’τα», συνηθίζουν να λένε τη γνωστή κι’ από άλλες περιοχές παροιμιώδη φράση: «ακάλιστους γάδαρους ζντού γάμου τι γυρεύ’;»

Πηγή: Α.Σ. Μπαϊκάμης 1979: "Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου", Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου, Θεσσαλονίκη (ΙΜΧΑ): 515-516.

23/5/10

ΓΑΜΗΛΙΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ (ΧΡΟΝΟΣ - ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ)

ΧΡΟΝΟΣ ΤΕΛΕΣΕΩΣ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Ο γάμος στην Ίμβρο κανονικά γίνεται μέσα σ’ ένα χρόνο από τον αρραβώνα. Συνηθίζουν μάλιστα να κάνουν τούς γάμους κατά τη χειμερινή περίοδο. Οι ατέλειωτες γεωργοκτηνοτροφικές δουλειές του καλοκαιριού δεν επιτρέπουν στους Ιμβρίους να... ασχολούνται την περίοδο αυτή με γάμους και διασκεδάσεις. Μετά το δεκαπενταύγουστο όμως, πού αρχίζουν να περιορίζονται κάπως οι δουλειές, αρχίζουν και οι γάμοι.
Τον Ιούνιο και Ιούλιο συνήθως παντρεύονται όσοι βιάζονται να στεφανωθούν από πρόωρη εγκυμοσύνη τής νύφης. Τα παιδιά πού γεννιούνται από τέτοιους γάμους, δηλαδή προτού να συμπληρωθούν εννιά μήνες από τη μέρα του γάμου, τα λένε «κατσιάϊκα» (Τουρκ. kagak σημαίνει δραπέτης, λαθραίος) (πρβλ. «ντού Θιρ’νό κι ντουν Αλουντί μόν’ κάνα κατσιάϊκου γάμου κάν’»).
Ακόμη, αποφεύγουν συστηματικά να κάνουν γάμους το Μάιο. Υπάρχει πρόληψη, ότι ό γάμος πού γίνεται Μάιο μήνα είναι αποτυχημένος. Πιστεύουν ότι από τέτοιους γάμους γεννιούνται παιδιά μαγεμένα και ότι το αντρόγυνο μαλώνει σ’ όλη του τη ζωή. (Πρβλ. «ντού Μα’ δε γκάνουμ’ γάμ’, γιατί γίν’ντιν μαγιμένα τα πιδγιά κι μαλών’ τα αντρόγυνα»).
Αποφεύγουν επίσης να κάνουν γάμους το Φεβρουάριο, γιατί είναι «κ’τσουφλέβαρους» (πρβλ. «ντού κ’τσουφλέβαρου δε γκάνουμ’ γάμ’. Η μήνας δεν είνι καλός, είνι κ’τσός»).

ΟΙ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΕΣ ΤΟΥ ΓΑΜΟΥ
Ύστερα από τις «γιαρ’βώνις», τόσο στο σπίτι του γαμπρού, όσο και της νύφης επισπεύδονται, όπως είναι φυσικό, οι διάφορες εργασίες, αφού την τελευταία πριν από το γάμο εβδομάδα πρέπει όλα να είναι έτοιμα. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο τις τελευταίες αυτές πριν από το γάμο μέρες βοηθούν τις δυό οικογένειες πολλοί συγγενείς και φίλοι τους. Περισσότερο δε βοηθούν την οικογένεια τής νύφης πού έχει τις πιο πολλές δουλειές και φροντίδες. (Ετοιμάζουν τα αμύγδαλα τα αμυγδαλωτά, στρώνουν, σιδερώνουν, ζυμώνουν, ψήνουν τα ψωμιά κτλ.).
Η νύφη συνήθως δε δουλεύει, αλλά παρακολουθεί και δίνει οδηγίες στις άλλες γυναίκες. Οι πολύ δουλευτάρες όμως όχι μόνο αποφεύγουν να δίνουν οδηγίες και εντολές, αλλά δουλεύουν και μάλιστα εντατικά για να τελειώσουν όσο γίνεται πιο γρήγορα οι δουλειές.
Όλες αυτές οι δουλειές (στρωσίματα, σιδερώματα κτλ.) γίνονται την τελευταία πριν από το γάμο εβδομάδα και κυρίως τις τρεις πρώτες μέρες (Δευτέρα, Τρίτη και Τετάρτη), γιατί από την Πέμπτη κι’ ύστερα αρχίζουν άλλες πιο βαριές δουλειές (το ζύμωμα και το ψήσιμο των ψωμιών, η ετοιμασία και το ψήσιμο των γλυκών κτλ.).

Πηγή: Α.Σ. Μπαϊκάμης 1979: "Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου", Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου, Θεσσαλονίκη (ΙΜΧΑ): 514-515.

17/5/10

ΙΜΒΡΙΑΚΟ ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ (Επιλογή)

αγαλιά: ο σκίουρος
αθύμαρους: το θυμάρι
αλόρτους: όρθιος
άλ'πας: γη φτωχή και άκαρπη
ανημπουράδα: ασθένεια
απανουμιά: απάνεμο μέρος
απ'κάζου: μυρίζομαι
αραγίδα: νεράιδα
ασγαλώνω: σκαλώνω, κρεμάζομαι
β'νιά: κοπριά
ζαίνου: βρωμώ
ζούμπιρα: τα ζώα
κατράγκαθους: αράχνη
κατσιπουδιά: κακοτυχία, αναποδιά
κούτλους: χωρίς κέρατα
κουτσνίδα: τσουκνίδα
κρατούνα: νεροκολοκύθα
μάνι-μάνι: γρήγορα
μουντέρνω: ορμώ, επιτίθεμαι
μπόλι: ελιά (το δέντρο)
ξισιάζου: περιποιούμαι
ξιταφώνου: εξολοθρεύω
τραπουδίζω: βάζω τρικλοποδιά
τρόχαλος: μάντρα πέτρινη, τοίχος
ψιακή: πικρή, δηλητήριο
γουρτζέλι: γουρουνάκι

Πηγή: Kokkinakis service

14/5/10

ΓΑΜΗΛΙΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ (Η ΠΡΟΙΚΑ)

Αναφέραμε πιο πάνω, μιλώντας για την κατάλληλη για γάμο ηλικία, ότι οι κοπέλες αρραβωνιάζονται κατά κανόνα αφού συμπληρώσουν το 17ο χρόνο τής ηλικίας τους. Ο γονείς τους όμως φροντίζουν να ετοιμάσουν το μεγαλύτερο τουλάχιστο μέρος τής προίκας πολύ νωρίτερα, συνήθως μόλις τα κορίτσια τους συμπληρώσουν τα δέκα χρόνια. Και, φυσικά, όσο περνούν τα χρόνια, άλλο τόσο μεγαλώνουν και ο φροντίδες των γονέων για την ολοκλήρωση τής προίκας. Ύστερα μάλιστα από τις «γιαρ’βώνις» επισπεύδουν τις ετοιμασίες, ώστε η μέρα του γάμου να είναι έτοιμη όλη η προίκα, πού υποσχέθηκαν να δώσουν στους νεονύμφους.
Συνήθως για προίκα δίνουν: Χωράφια, «λουστάσια» (χωράφια με ελαιόδεντρα), αμπέλια, ένα τουλάχιστο σπίτι, διάφορα οικιακά ζα (πρόβατα, «γαϊδάρους» κτλ.), «ρουχικά» (κουβέρτες, κιλίμια κτλ.), στρώματα, «κατσιές» (εγχώριες μάλλινες κουβέρτες υφασμένες στον αργαλειό) κτλ. Οι πλούσιοι, βέβαια, συνήθως δίνουν και μετρητά.
Αν η νύφη δεν έχει κανένα αδερφό, τότε οι γονείς της δίνουν για προίκα και το «ντάμι». Εφόσον όμως έχει έστω και έναν αδερφό, το «ντάμι» κανονικά ανήκει σ’ αυτόν.
Όταν η νύφη είναι πρωτοπαίδι (πρωτότοκος), συνήθως οι γονείς της δίνουν μεγαλύτερη προίκα. Αφήνουν σ’ αυτές τις περιπτώσεις ελεύθερο το γαμπρό να διαλέξει ό,τι θέλει. Αν όμως ζητήσει περισσότερα από όσα αξίζει, τότε μπορεί να χαλάσει και το συνοικέσιο ακόμη. (Πρβλ. «άμα η θατέρα είνι προυτουπαίδ’, τότι η νταντά τ’ς νύφς’ βάζ’ τού γαμπρό στου διαλόι. Άμα όμους η γαμπρός γυρέψ’ παραπάν’ απού τ’ν αξιά τ’, ντού δίν’ τα κατουρ’μένα τ’ κι φεύγ’»).
Κάθε κορίτσι για να παντρευτεί, πρέπει υποχρεωτικά να διαθέτει ιδιαίτερο σπίτι. Γ’ αυτόν το λόγο οι γονείς πού έχουν κορίτσια είναι υποχρεωμένοι να χτίσουν για το καθένα ξεχωριστό σπίτι. Αν μάλιστα συμβεί να μην είναι έτοιμο το σπίτι τη μέρα που ορίστηκε να γίνει ο γάμος, τότε αναγκαστικά αναβάλλεται η τέλεσή του, αφού στο νέο σπίτι πρόκειται να εγκατασταθεί το νέο ζευγάρι, οι νεόνυμφοι, αμέσως μετά η στέψη.
Αν ένας πατέρας έχει περισσότερες από μία θυγατέρες, τότε το πατρικό σπίτι μένει στη μικρότερη θυγατέρα. Μετά το γάμο της οι γονείς χτίζουν ένα μικρό σπίτι για τα γηρατειά τους. Γι’ αυτό το λόγο το σπίτι αυτό το λένε «γ έ ρ ι κ ο».
Όσα ισχύουν για τις κανονικές θυγατέρες, ισχύουν και για τις υιοθετημένες κοπέλες.

Πηγή: Α.Σ. Μπαϊκάμης 1979: "Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου", Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου, Θεσσαλονίκη (ΙΜΧΑ): 513-514.

10/5/10

ΓΑΜΗΛΙΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ (ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ)

«ΤΟΥ ΛΟΥΓΟΥΣΗΜΑΔΟΥ»
Αφού κατά την πρώτη επίσημη συνάντηση των συμπεθέρων στο σπίτι τής νύφης, λίγες μέρες μετά την πρόταση, συζητηθεί το θέμα τής προίκας απ’ όλες τις πλευρές και σ’ όλες τις λεπτομέρειες και εφόσον οι συμπέθεροι μείνουν σύμφωνοι σε όλα, ό γάμος θεωρείται πια βέβαιος. Γι’ αυτό το λόγο στην πρώτη αυτή συνάντηση αποδίδουν ιδιαίτερη σημασία και μετά απ’ αυτή γίνεται και η ανταλλαγή των διάφορων δώρων. Θα πρέπει μάλιστα να σημειωθεί, ότι κατά τη συνάντηση αυτή και μετά την οριστική συμφωνία στο θέμα της προίκας, η μάνα του γαμπρού υποχρεωτικά δίνει στη νύφη της «λουγουσήμαδου» (σημάδι για το λόγο πού έδωσαν).Το λογοσήμαδο είναι συνήθως ένα «μαλαματ’κό» (χρυσαφικό). Συνηθίζονται πιο πολύ τα εξής: ένας χρυσός σταυρός, ένα χρυσό «δαχ’λίδ’», ένα φλουρί και άλλα παρόμοια.
Το λογοσήμαδο το λένε και «πρώτου σ’μάδ’» ή «πρώτου κέρασμα», γιατί είναι το πρώτο σημάδι, το πρώτο κέρασμα (δώρο), πού δίνεται μετά την οριστική συμφωνία.
Την ίδια ώρα κατά την επίσημη αυτή συνάντηση δίνει λογοσήμαδο και η μάνα τής νύφης στο γαμπρό. Και στην περίπτωση αυτή το λογοσήμαδο είναι, όπως και στην περίπτωση της νύφης, ένα «μαλαματ’κό» (χρυσή λίρα, φλουρί και τ.τ.).

Ο ΑΡΡΑΒΩΝΑΣ
Ο αρραβώνας στην Ίμβρο λέγεται «αρ’βώνα», «αρ’βώνις» και «γιαρ’βώνις».
Οι «γιαρ’βώνις» γίνονται συνήθως μέσα σ’ ένα μήνα από την προξενιά. Γίνονται δε πάντοτε στο σπίτι τής νύφης και οπωσδήποτε βράδυ. Προτιμούν να είναι βράδυ Σαββάτου ή Κυριακής ή μιας οποιασδήποτε γιορτής. Τις άλλες μέρες δεν κάνουν «γιαρ’βώνις». Αποφεύγουν δε πάντοτε τη Δευτέρα. Υπάρχει πρόληψη ότι «γιαρ’βώνις» πού γίνονται Δευτέρα, «διφτιρών’» (δευτερώνουν), δηλαδή δε στεριώνουν.
Ένα κορίτσι από το συγγενικό περιβάλλον τής νύφης προσκαλεί τους συγγενείς και φίλους τής νύφης Κι’ ένα δεύτερο από το συγγενικό περιβάλλον του γαμπρού προσκαλεί τούς συγγενείς και φίλους του γαμπρού.
«Απόψι έ’χουμ’ τ’ς αρ’βώνις κι’ άμα έχ’τι την ιφκαρίστησ’, ουρίστι» συνηθίζουν να λένε τα κορίτσια αυτά στις οικογένειες πού προσκαλούν. Κι’ οι προσκαλούμενοι απαντούν: «’φχαριστούμι, θα ‘ρτουμ’», αφού, βέβαια, πρωτύτερα πουν τις σχετικές ευχές. Οι συνηθέστερες για την περίπτωση αυτή είναι οι εξής:
α) «Καλουρίζ’κις οι γιαρ’βώνις κι ζντή μιγάλ’ χαρά» (και στο γάμο να χαρούμε).
β) «Καλουρίζ’κα, και ζντή μιγάλ’ χαρά».
γ) «Καλουρίζ’κις κι στ’ ανώτιρα» (και στο γάμο δηλαδή).
Τα κορίτσια πού τούς προσκαλούν, ευχαριστώντας τότε για τις τόσο θερμές ευχές, αντεύχονται ως εξής: «Κι σας να σας αξιώσ’ στα πιδγιά σας», όταν, φυσικά, απευθύνονται σε γονείς πού τα παιδιά τους είναι ανύπαντρα. Όταν όμως απευθύνονται σε γονείς, πού έχουν και παντρεμένα και ελεύθερα παιδιά, αντεύχονται: «Κι σας να σας αξιώσ’ στα υπόλοιπα».
Τέλος, θα πρέπει να σημειώσουμε, ότι τούς στενούς συγγενείς δεν τους προσκαλούν τα δυό αυτά κορίτσια, αλλά ό γαμπρός και η νύφη, πηγαίνοντας και οι δυό μαζί.
Στις «γιαρ’βώνις» παίρνει μέρος «κι’ η παπάς» του χωριού, ό οποίος αλλάζει «τσί βιργέτις» (τα δαχτυλίδια). Αν όμως δεν υπάρχει παπάς, τότε τα δαχτυλίδια τα αλλάζει ό πατέρας του γαμπρού. Και σε περίπτωση πού ό γαμπρός είναι ορφανός, τα αλλάζει ό πατέρας τής νύφης ό νουνός.
Στην αρχή «σταυρώνει» τα δαχτυλίδια πάνω σε μιά εικόνα και μετά τα περνάει στα χέρια των μελλονύμφων. Πρώτα περνάει το δαχτυλίδι του γαμπρού και κατόπι τής νύφης.
Το άλλαγμα των δαχτυλιδιών είναι το κυριότερο και σπουδαιότερο, ίσως, μέρος του αρραβώνα και γι’ αυτόν το λόγο ή φράση «άλλαξαν τσί βιργέτις», σημαίνει, ότι επισημοποίησαν οι δυό πλευρές την αρχική τους συμφωνία.
Μετά το άλλαγμα των δαχτυλιδιών ακολουθούν κεράσματα, φαγοπότι, τραγούδια και χοροί, πού πολλές φορές διαρκούν ως τις πρωινές ώρες.
Την άλλη μέρα στο γραφείο της κοινότητας συντάσσεται και υπογράφεται «του προικουσύμφουνου» (λέγεται και «προικουχάρτ’»). Για να είναι έγκυρο το υπογράφουν, εκτός από τον πατέρα τής νύφης, ό πρόεδρος του χωριού, πού ασφαλώς παίζει το ρόλο του βυζαντινού νοταρίου, και 3 μάρτυρες, όσους δηλαδή απαιτούσε σ’ αυτή την περίπτωση η σχετική βυζαντινή συνήθεια.

Πηγή: Α.Σ. Μπαϊκάμης 1979: "Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου", Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου, Θεσσαλονίκη (ΙΜΧΑ): 511-512.

3/5/10

ΓΑΜΗΛΙΑ ΕΘΙΜΑ ΤΗΣ ΙΜΒΡΟΥ (ΠΡΟΞΕΝΙΟ)

Η ΠΡΟΞΕΝΙΑ
Στην Ίμβρο, όπως και σ’ άλλα πολλά μέρη, ό νέος κάνει πρόταση γάμου στην κοπέλα πού θέλει να πάρει για γυναίκα του. Συνήθως δηλαδή η οικογένεια του νέου κάνει, με τη μεσολάβηση συγγενικού ή φιλικού προσώπου, πρόταση γάμου στους οικείους τής νύφης. Δεν αποκλείεται, ωστόσο, να συμβεί και το αντίθετο, η πρόταση να γίνει από το μέρος τής κοπέλας. Αυτό συνήθως γίνεται, όταν οι δυό νέοι συνδέονται μεταξύ τους αισθηματικά από πρωτύτερα.
Τόσο στη μιά, όσο και στην άλλη περίπτωση το πρόσωπο πού μεσολαβεί μπορεί να είναι άντρας («προυξιντής»), μπορεί και γυναίκα («προυξινήτρα»), πράγμα πού συνηθίζεται πιο πολύ.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, ό λεπτός ρόλος του μεσολαβητή, καθώς και παραπάνω έγινε λόγος, ανατίθεται σ’ ένα συγγενικό ή φιλικό των ενδιαφερομένων πρόσωπο και οπωσδήποτε σε πρόσωπο ηλικιωμένο και προικισμένο με ειδικές για την περίπτωση ικανότητες.
Αφού ό προξενητής συζητήσει με τούς ενδιαφερομένους το θέμα της προξενιάς και πάρει τις σχετικές οδηγίες, επισκέπτεται την οικογένεια τής κοπέλας (εφόσον η πρόταση γίνεται από το μέρος του γαμπρού), συζητούν στην αρχή διάφορα θέματα άσχετα με το θέμα τής προξενιάς και κατόπιν—ό προξενητής— με κατάλληλο τρόπο φέρνει το θέμα στη συζήτηση. Συνήθως κάνει την αρχή με την εξής στερεότυπη και κατά κάποιο τρόπο εισαγωγική φράση: «Συζητήσαμ’ για πουλλά πράματα, αλλά ιγώ ήρθα για άλλ’ δ’λειά». Και στη συνέχεια κάνει την πρόταση.
Στο σημείο αυτό, μόλις δηλαδή κάμει την πρόταση, συνηθίζει να λέει την εξής παροιμιώδη φράση: «βάλι σκούπα και φαράσ’, προυξινιά να μη χαλάσ’». Πιστεύουν δηλαδή ότι η σκούπα και το φαράσι έχουν την ιδιότητα να απομακρύνουν το κακό.
Αν αυτοί στους οποίους γίνεται η πρόταση δεν την αποδέχονται, δε συμφωνούν δηλαδή για έναν οποιοδήποτε λόγο, συνήθως απαντούν ως εξής:
«Σας ιφκαριστούμι κι’ απά’ (επάνω) στου κ’φάλ’ σας έχουμ’. Ιμείς θα μ’λήξουμ’ κι πάλι θας πούμι» (Σας ευχαριστούμε και σας προτιμούμε με το παραπάνω, σας βάζουμε πάνω από το κεφάλι μας. Θα συζητήσουμε και θα σας απαντήσουμε). Βλέπουμε δηλαδή ότι κι’ όταν ακόμη δε συμφωνούν από την πρώτη στιγμή, δε δίνουν αμέσως την απάντηση. Ύστερα από μιά δυό μέρες ό προξενητής ξαναρωτάει κάποιον από την οικογένεια στην οποία έκαμε την πρόταση και τότε δίνεται η απάντηση απευθείας και χωρίς περιστροφές, μολονότι και πάλι αρνητική : «Δε νήνταν τυχηρό να γίν’», συνηθίζουν να λένε και συνάμα προβάλλουν κάποια δικαιολογία. Εννοείται, βέβαια, ότι σ’ αυτήν την περίπτωση ό προξενητής ποτέ δεν πηγαίνει επίσημα στο σπίτι τους. Φροντίζει να συναντήσει κάποιον ανεπίσημα, δήθεν τυχαίως (στο δρόμο, στη βρύση κτλ.). Και, φυσικά, φέρνει το θέμα στη συζήτηση με τρόπο, αφού η απάντηση είναι από πρωτύτερα γνωστή (αρνητική).
Όταν ύστερα απ’ αυτά επιστρέψει ό προξενητής και ανακοινώσει στους ενδιαφερομένους την αρνητική απάντηση, το αρνητικό δηλαδή αποτέλεσμα του μεσολαβητικού του έργου, συνηθίζουν να του λένε: «άιντι σι μ’τζουρώσαν, σι πιράσαν ντ’ μπιρουστιά». Πραγματικά, συνηθίζουν στις περιπτώσεις αυτές «ντου ντρουξιντή να ντου μ’τζουρών’». Όταν δηλαδή επιστρέψει και ανακοινώσει το αρνητικό αποτέλεσμα, αυτοί πού τον έστειλαν να κάμει την πρόταση, προσπαθούν χωρίς να τούς αντιληφθεί να του κάμουν στο πρόσωπο ένα σημάδι με «μ’τζούρα» (μαυράδα) από ένα μαυρισμένο τηγάνι, τεντζερέ κτλ. («άμα δε μπουρέσ’ κανές να κάν’ ντή μπρουξινιά κι ντου καταφέρ’, ντου μ’τζουρών’. Κι’ άμα δουν κανένα μ’ζτουρουμένου ντου λεν’ : προξινιά έκαμις κι’ είσι μ’τζουρουμένους;»).
Για τον άμεσα, πάλι, ενδιαφερόμενο πρόσωπο (νέο ή κοπέλα), πού κάνει την πρόταση, συνηθίζουν να λένε πειραχτικά: ή (π.χ.) Γιώργους έφαγι ντή χ’λόπ’τα». Σχετικό είναι και το παρακάτω πειραχτικό δίστιχο:
Έφαγις ντή χ’λόπ’τα μι ξύλινον κουτάλ’
κι λάβι την υπουμουνή, όπους τη λάβαν κ’ άλλ’.
Σχετική επίσης είναι και η εξής παροιμιώδης φράση: «Καλουφάγουτ’ η χ’λόπ’τα», πού λέγεται κι’ αυτή σε τέτοιες περιπτώσεις.
Συμβαίνει επίσης πολλές φορές ένας νέος να κάμει πρόταση γάμου σε μιά κοπέλα και όχι μόνο να μη γίνει δεκτή, αλλά ύστερα από λίγο καιρό ή κοπέλα αυτή να αρραβωνιαστεί και στη συνέχεια να παντρευτεί με κάποιον άλλο. Τότε, όσοι θέλουν να πειράξουν τον «αποτυχόντα» (συνήθως φίλοι και συνομήλικοί του) τη μέρα πού παντρεύεται η κοπέλα, παίρνουν μερικά κέρατα από τα σφαχτά το γάμου και τα κρεμούν στο μάνταλο (σύρτη) τής πόρτας του σπιτιού του. Το ίδιο κάνουν και για μιά κοπέλα στην περίπτωση πού θα αποτύχει σε πρόταση γάμου προς ένα νέο.
Και στη μιά και στην άλλη περίπτωση, είτε δηλαδή η κοπέλα απορρίψει την πρόταση είτε ό νέος, επηρεάζονται, όπως είναι φυσικό, οι σχέσεις ανάμεσα στις δυό οικογένειες. Πολλές φορές μάλιστα σε βαθμό πού να ψυχραθούν.
Ο προξενητής, εξάλλου, στην περίπτωση πού θα απορρίψουν την πρόταση, για να δείξει ότι δεν πρόκειται απ’ αυτό να στενοχωρεθεί ούτε ό ίδιος ούτε αυτοί για λογαριασμό των οποίων έκαμε την πρόταση, συνήθως λέει την εξής παροιμιώδη φράση: «αρνί κιφάλ’, άλλου στου πουδάρ’», πού σημαίνει: Αν πάρουμε το κεφάλι ενός αρνιού, αν σφάξουμε ένα αρνί, μπορούμε να το αντικαταστήσουμε με άλλο. Δεν πάει να πει δηλαδή ότι αυτό ήταν και δεν μπορούμε να βρούμε άλλο.
Τέλος, συνηθίζουν σ’ αυτές τις περιπτώσεις να λένε και τις εξής φράσεις: «άμα δε θέλ’τς ισύ, άλλους θα νέρθ’» και: «σκαμνιού πουδάρ’ λυγίτικου, άλλου κυπαρισσίτικου», πού σημαίνει: Αν έσπασε το πόδι ενός σκαμνιού καμωμένου από λυγαριά (λυγιά = λυγαριά), μπορούμε στη θέση του να βάλουμε άλλο και μάλιστα από κυπαρίσσι, δηλαδή πολύ καλύτερο.
Όλες αυτές οι παροιμιώδεις φράσεις και προπάντων η πρώτη και η Τρίτη με την αλληγορική τους σημασία κρύβουν ασφαλώς πολύ εγωισμό και λέγονται για να μετριάσουν την προσβολή από την απόρριψη τής προτάσεως.
Αν αυτοί στους οποίους γίνεται η πρόταση συμφωνούν από την πρώτη στιγμή, συνήθως απαντούν στον προξενητή ως εξής: «ίς Αλάχ, Θιός να δώσ’ να μη χαλάσ’. Άμα είνι τυχηρό, θα γίν’ κι’ άμα δεν είνι, θα χαλάσ’. Αλλά ιδώ απ’ τα είπαμ’ όσα είπαμ’, ιδώ να μείν’». Και συνήθως προσθέτουν: «ισείς άμα θέλτι ένα, ιμείς θέλουμ’ δέκα».
Λένε δε όλα τα παραπάνω από τη μιά για να δείξουν, ότι συμφωνούν πάνω στην πρόταση πού τούς έγινε κι’ από την άλλη για να αποτρέψουν κάθε κακή ενέργεια τρίτου προσώπου, πού είναι δυνατό καμιά φορά να δυσαρεστηθεί από το συνοικέσιο αυτό και να θελήσει να το διαλύσει. Γι’ αυτό και φροντίζουν τις πρώτες μέρες, ώσπου να επισημοποιηθεί, να το κρατήσουν μυστικό. Υπάρχει πάντα φόβος να μπει κάποιος στο μέσο και να χαλάσει την προξενιά.
Πολλές φορές, πάλι, συμβαίνει να συμφωνούν οι πιο πολλοί από τους οικείους των μελλονύμφων, καθώς και οι ίδιοι οι μελλόνυμφοι, να διαφωνεί όμως ό πατέρας του κοριτσιού ή του νέου. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις η προξενιά συνήθως πετυχαίνει. Γι’ αυτό και συνηθίζουν να λένε: «σα θέλ’ η νύφη κι’ η γαμπρός, τύφλα να ‘χ’ η πιθιρός», φράση γνωστή κι’ απ’ άλλα διαμερίσματα της πατρίδας μας.
Από την ώρα πού οι δυό πλευρές θα συμφωνήσουν μεταξύ τους, μπορούν οι μελλόνυμφοι να κυκλοφορούν μαζί, συνοδευόμενοι πάντοτε απαραίτητα από ένα αγοράκι ή κοριτσάκι του συγγενικού τους περιβάλλοντος.
Αν, λοιπόν, ό προξενητής κάμει την πρόταση και γίνει δεκτή, ακολουθεί συζήτηση σε γενικές γραμμές για την προίκα. Γιατί, μολονότι οι λεπτομέρειες γι’ αυτό το θέμα θα συζητηθούν από τούς γονείς των μελλονύμφων σε ειδική συνάντηση, συνηθίζεται να γίνεται λόγος και κατά την πρώτη αυτή επίσκεψη του προξενητή κι προπάντων όταν τον στέλνει οικογένεια κοπέλας πού διαθέτει μεγάλη προίκα. Σ’ αυτές μάλιστα τις περιπτώσεις ό προξενητής προσπαθεί με κάθε τρόπο ιδιαίτερα να τονίσει το τι διαθέτει για προίκα η υποψήφια νύφη, για να τούς επηρεάσει με τα «τάματα» και να αποδεχτούν την πρόταση.
Όπως και να έχουν τα πράγματα, αν η πρόταση γίνει αποδεκτή, ύστερα από μερικές μέρες συναντιούνται οι γονείς των μελλονύμφων, οι συμπέθεροι («τού ζ’μπιθιρουλόϊ»)—συνήθως στο σπίτι της κοπέλας—και συζητούν με κάθε λεπτομέρεια για τα «τάματα», για το τι δηλαδή θα τάξουν, θα υποσχεθούν να δώσουν οι γονείς τής κοπέλας στους μελλονύμφους. Επειδή δε πολλές φορές τα «τάματα» είναι πολύ δελεαστικά και επειδή όχι λίγες φορές παντρεύονται κοπέλες πολύ άσχημες μόνο και μόνο γιατί διαθέτουν μεγάλη προίκα, συνηθίζουν στις περιπτώσεις αυτές να λένε την εξής παροιμιώδη φράση: «οι προίκις κι τα τάματα παντρεύουν τα φαντάματα» (δηλ. οι μεγάλες προίκες και οι πολλές υποσχέσεις παντρεύουν και τις πολύ άσχημες ακόμη κοπέλες). Τη φράση αυτή συνηθίζουν να τη λένε οι οικείοι μιας κοπέλας, πού έκαμε πρόταση γάμου σ’ ένα νέο κι’ εκείνος την απέρριψε, επειδή η υποψήφια δε διέθετε αξιόλογη προίκα. Μ’ αυτόν τον τρόπο μετριάζουν κατά κάποιο τρόπο την προσβολή από την απόρριψη της προτάσεως, αφού, σύμφωνα με τη φράση, η απόρριψη οφείλεται όχι σε λόγους ηθικής, τιμής, ομορφιάς, αλλά στο ότι η υποψήφια δε διέθετε μεγάλη προίκα, πράγμα δηλαδή δευτερεύον, χωρίς ιδιαίτερη σημασία, χωρίς ηθικό βάρος. Συνηθίζουν επίσης να λένε πολύ αυτή η φράση συγγενικά πρόσωπα — κυρίως ή μάνα — μιάς κοπέλας, πού μολονότι είναι όμορφη, δεν μπορεί να παντρευτεί, γιατί δε διαθέτει προίκα, ενώ αντίθετα άλλες παντρεύονται μολονότι πολύ άσχημες.

Η ΚΑΤΑΛΛΗΛΗ ΓΙΑ ΓΑΜΟ ΗΛΙΚΙΑ
Οι νέοι στην Ίμβρο παντρεύονται συνήθως από τα 22 ως τα 25 χρόνια. Είναι όμως δυνατό να παντρευτούν και σε μεγαλύτερη ηλικία, σπάνια όμως πριν από τα 22 χρόνια.
Οι κοπέλες σε σύγκριση με τούς άντρες παντρεύονται κατά κανόνα σε μικρότερη ηλικία• συνήθως αφού συμπληρώσουν τα 17 τους χρόνια.
Επειδή, όταν περάσει κάπως η ηλικία μιας κοπέλας, δύσκολα μπορεί να παντρευτεί, στις διάφορες γιορτές και προπάντων το Πάσχα οι κάπως περασμένες στην ηλικία φροντίζουν να περιποιηθούν πιο πολύ τον εαυτό τους, ώστε... να ξεγελάσουν κανένα νέο. Ο λαός όμως με το θυμόσοφο πνεύμα πού τον διακρίνει αποτρέπει τούς νέους να διαλέγουν «νύφες» κατά το Πάσχα, και, φυσικά, και κατά τις άλλες μεγάλες γιορτές με το εξής παραινετικό δίστιχο:
Ντού Μα’ λουγου μη λιμπιστείς κι τη Λαμπρή γυναίκα
κι’ αν είνι ικατό χρουνώ, σι λέν’ πώς είνι δέκα.
(Το Μάιο άλογο μη λιμπιστείς, μη ποθήσεις). Γιατί, όπως εύκολα μπορείς να γελαστείς το Μάιο στην εκτίμηση της ηλικίας ενός αλόγου, αφού, όπως είναι γνωστό, την εποχή αυτή και τα πιο αδύνατα και πιο μεγάλα στην ηλικία ζώα καλοτρέφονται και φαίνονται μικρότερα και γερά, έτσι και το Πάσχα (και κάθε μεγάλη γιορτή) εύκολα μπορείς να πέσεις έξω στην εκτίμηση τής ηλικίας μιας κοπέλας, αφού τέτοιες γιορτάρες μέρες όλες τους στολίζονται και περιποιούνται τον εαυτό τους με το παραπάνω και οπωσδήποτε φαίνονται πολύ πιο μικρές απ’ ότι στην πραγματικότητα είναι.

ΔΩΡΑ ΣΤΟΝ ΠΡΟΞΕΝΗΤΗ
Αν ό προξενητής κατορθώσει να φέρει σε πέρας την αποστολή του, συνηθίζουν να του δίνουν δώρα. Η νύφη δίνει δώρο στον προξενητή, είτε από το μέρος της γίνεται ή πρόταση είτε από το μέρος του γαμπρού. Οπωσδήποτε όμως η ηθική αυτή υποχρέωση είναι μεγαλύτερη, όταν η πρόταση γίνεται από το μέρος της.
Ο γαμπρός στέλνει δώρο στον προξενητή, όταν η πρόταση γίνεται απ’ αυτόν. Όταν όμως την πρόταση την κάνει η κοπέλα, μπορεί να κάμει μπορεί και να μην κάνει δώρο.
Τα δώρα και στη μιά και στην άλλη περίπτωση, είτε δηλαδή προέρχονται από το γαμπρό είτε από τη νύφη, είναι συνήθως ίδια: Ένα κουστούμι, ένα υποκάμισο ή κάτι παρόμοιο, όταν ό προξενητής είναι άντρας, ένα φουστάνι, ένα ζευγάρι παντόφλες ή κάτι παρόμοιο, όταν ό προξενητής είναι γυναίκα. Οπωσδήποτε δηλαδή κάτι πού να φοριέται (ενδύματα ή υποδήματα).

Πηγή: Α.Σ. Μπαϊκάμης 1979: "Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου", Γ΄ Συμπόσιο Λαογραφίας του Βορειοελλαδικού Χώρου, Θεσσαλονίκη (ΙΜΧΑ): 506-511.

28/4/10

Ο ΚΩΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ (Δημοτικό Τραγούδι της Ίμβρου)

Ο Κωνσταντίνος ο μικρός, ο μικροπανδρεμμένος
το Μάη αμπέλι φύτευε, το Μάη γυναίκα πήρε,
το Μάη τον ήρθε μήνυμα, να πάγη στο σεφέρι.
- Μάννα μου, την καλούδα μου καλά να την φυλάγης.
Μήλο να τρώγη το πωρνό, ρόδι το μεσημέρι
Στου ήλιου το βασίλεμα να τρώγη περιστέρι.
Ακόμη δεν εξήβγηκε κάνεν δυο μίλλια αλάργα
κ’ εις τη σκαρή την έβαλε, κι’ ανδρίκια την ξουρίζη.
Τη δίνει πέντε πρόβατα και δέκα πέντε γίδια,
τη δίνει και μισό ψωμί, και δεκοχτώ κρομμύδια
τρίγια σκυλιά λαγωνικά κι’ αργυρομανικάτα.
- Αν δεν τα πας στα εκατό, και αν δε τα πας στα χίλια
και τα σκυλιά λαγωνικά να πας στα εβδομήντα,
στον κάμπο να μη κατηβής νερό και τα ποτίσης.
Αν ήθελεν η μοίρα της και η καλή της τύχη,
τα πήγε κ’ εις τα εκατό, τα πήγε κ’ εις τα χίλια
και τα σκυλιά λαγωνικά τα πήγε στα βδομήντα.
Στον κάμπο τα κατέβασε νερό να τα ποτίση.
Κι’ ο Κωσταντίνος έρχεται από βαρύ ταξείδι.
- Φύλακ’, ανάουρε νερό να πιουν τα διψασμένα,
να πιω κ’ εγώ κι’ ο μαύρος μου και τα λαγωνικά μου.
Σαράντα στάμνες έσυρε και δεν αναντρανίζει,,
τα δάκρυα την παίρνουνε και στειρεμμό δεν έχουν.
- Φύλακα, το σταμνί είν’ βαρύ, γιά το νερό λυπάσια;
Και κείνη αποκρίθηκε με το καϋμέν’ αχείλι.
- Μήτε η στάμνα μου βαρειά, μήδε νερό λυπούμαι,
μόν’ άνδρα έχω σεφερλή, λείπει δώδεκα χρόνια.
- Ποιανού ένι τα πρόβατα, ποιανού ένι τα γίδια,
ποιανού ένι κι’ ο πιστικός που στέκει και τα φ’λάγει;
- Του Κωσταντή ’ν’ τα πρόβατα, του Κωσταντή ’ν’ τα γίδια,
του Κωσταντή και τα σκυλιά τ’ αργυρομανικάτα,
του Κωσταντή κι’ ο πιστικός που στέκει και τα φ’λάγει.
Και τότε την εγνώρισε πως ένι η καλή του.
Στον μαύρο την ανέβασε, στο σπίτι την εκρύβγει.
Την μάννα του ερώτησε – Μάννα πού ’ν’ η καλή μου;
- Στην γειτονιά εδιάβηκε, τώρα θέλει να έρτη.
- Μάννα πού ’ν’ η καλούδα μου, πού ’νε οι οφθαλμοί μου;
- Κείνη γυιέ μου απόθανε. – Δείξε μου το μνημόρι.
- Κείνο γυιέ μου χορτάριασε και πλειο δεν φανερώνει.


Πηγή: Μανόλης Ανδρόνικος: "Μελέτη δημοτικών τινών ασμάτων της Ίμβρου", Λεύκωμα της νήσου Ίμβρου, εν Αθήναις: 101-102.

17/4/10

ΤΟ ΦΡΑΓΚΟΠΗΔΗΜΑ (Λαϊκή Ιστορία της Ίμβρου)

Τον Μεσαίωνα, η Ίμβρος τράβηξε πολλά από τις επιδρομές των πειρατών.

Μια μέρα πειρατικά καράβια πλησίαζαν το λιμάνι του Κάστρου. Οι κάτοικοι πήραν όσα υπάρχοντα μπορούσαν μαζί τους και κρύφτηκαν στα βουνά. Οι πειρατές (Φράγκοι) έκλεψαν και έσπασαν τα πάντα. Ούτε τα ζώα δεν γλύτωσαν. Τ έσφαξαν και τα έτρωγαν για τρες ημέρες. Οι Ίμβριοι έβλεπαν το πλιάτσικο και παρακαλούσαν τον Θεό να τους βοηθήσει. Μετά τις τρεις ημέρες τα περισσότερα καράβια έφυγαν, αλλά ένα έμεινε στο λιμάνι. Ένας ξένος φιλάργυρος, πήγε στον καπετάνιο και του είπε, ότι ξέρει που έκρυψαν τους θυσαυρούς τους οι Ίμβριοι κι ότι αν του έβγαζαν μερίδιο θα τους βοηθούσε. Ο καπετάνιος συμφώνησε και η συμφωνία τους έλεγε να ξανυχτούν στην θάλασσα και τα μεσάνυχτα να γυρίσουν και θα τους περίμενε ο ίδιος να τους οδηγήσει στο μοναστήρι του Άη Δημήτρη όπου είχαν κρύψει ότι θυσαυρό είχαν.

Έτσι κι έγινε. Τα μεσάνυχτα γύρισαν οι πειρατές, αλλά αντί για τον ρουφιάνο, βρήκαν έναν χαμογελαστό σεβάσμιο γέροντα μ'ένα λαδοφάναρο. Ο γέρος τους είπε ότι ο ρουφιάνος είχε πάει στο μοναστήρι για να πλανέψει τους φύλακες. Τους είπε να τον ακολουθήσουν ένας - ένας στη σειρά γιατί το μονοπάτι ήταν στενό και λόγω του σκοταδιού εύκολα θα γλύστραγε καποιος στα βράχια. Έφτασαν σ'ένα ύψωμα όπου το μονοπάτι είχε ένα άνοιγμα και ο γέρος τους είπε ότι έπρεπε να πηδήξουν απέναντι γιατί το μονοπάτι τελείωνε. Τους είπε να μην φοβούνται γιατί το άνοιγμα είναι στενό και με μια δρασκελιά ο γέρος πέρασε απέναντι. Τον ακολούθησαν οι Φράγκοι και ένας- ένας μέχρι τον τελευταίο έπεσαν μέσα στο άνοιγμα το οποίο ήταν ένα φαράγγι 5 μέτρα φαρδύ και 20 μέτρα βαθύ και σκοτόθηκαν όλοι. Ο γέροντας πήγε στο μοναστήρι, τους είπε τι έγινε, να μην ανυσηχούν κι ότι θα βρουν τον προδότη νεκρό σ'ένα μικρό όρμο. Όταν τελείωσε τα λόγια του ο γέροντας, οι Ίμβριοι είδαν με έκπληξη ότι ο γέροντας μεταμορφώθηκε στον Άη Δημήτρη. Έπεσαν στα πόδια του να τον προσκυνήσουν αλλά ο Άγιος εξαφανίστηκε. Από τότε η περιοχή αυτή λέγεται Φραγκοπηδημα και το πανηγύρι που γίνεται στο μοναστήρι στην γιορτή του Αγίου Δημητρίου ονομάζεται Φραγκοπανάγυρο.

Πηγή: kokkinakis service

14/4/10

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑ ΝΕΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΜΒΡΟ (ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ)

«Ίμβρος παιπαλόεσσα
το νησί του Ερμού, τ’ ουρανού και των δακρύων»


Από τις εκδόσεις «Ενδοχώρα» endohora@yahoo.gr
κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του
συγγραφέα-λαογράφου
Γιώργου Λεκάκη www.lekakis.com.

Πρόκειται για μια πολυτελή έγχρωμη έκδοση,
176 σελ. μεγάλου σχήματος, με πολλές φωτογραφίες, παλαιότερες (ασπρόμαυρες) και νεώτερες της νήσου!

Το βιβλίο προλογίζουν ο πρόεδρος Συλλόγου Ιμβρίων (Αθηνών), δικηγόρος κ. Πάρις Ασανάκης, ο οποίος σημειώνει «η μέχρι τώρα εμπειρία μας λέει ότι σημαντικό ρόλο στην προσπάθεια αναδείξεως της Ίμβρου έχουν να επιδείξουν μη Ίμβριοι, επώνυμοι ή ανώνυμοι – σε πολλές περιπτώσεις ακόμη και μη Έλληνες - και ιδίως εκείνοι που ήρθαν, είτε από παιχνίδια της μοίρας, είτε από συνειδητή επιλογή, σε επαφή με τους Ιμβρίους και την Ίμβρο. Ένας από αυτούς είναι και ο Γιώργος Λεκάκης, τακτικός επισκέπτης και ένθερμος φίλος της Ίμβρου. Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας, προϊόν πολυετούς ερευνητικής εργασίας, γραμμένο με μεράκι και διανθισμένο από την τριβή του με τον τόπο και τους ανθρώπους του, αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο ιστορικής τεκμηρίωσης, ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για μια γωνιά του ελληνισμού, άγνωστη εν πολλοίς στο ευρύ κοινό, που εξακολουθεί, πέρα από κάθε προσδοκία ένθεν κακείθεν, να υπομένει, να επιμένει και να ελπίζει. Αποτελεί συνάμα έναν “ψαγμένο” οδηγό περιήγησης στην ανεξερεύνητη Ίμβρο. Ελπίζουμε να αναγκασθεί να εκδώσει την “Ίμβρο Παιπαλόεσσα - το ιερό νησί του Ερμού, του ουρανού και των δακρύων”, αλλά και της ελπίδας, πολλές ακόμη φορές, ώστε να ανταπεξέλθει στη ζήτηση, να συμπεριλάβει τις νεότερες εξελίξεις που αναμένουμε και να εμπλουτίσει την πρώτη αυτή έκδοση με περισσότερες γνώσεις που θα εξακολουθεί να αποκτά για την Ίμβρο και τους Ιμβρίους».

Και ο αρχιμανδρίτης και δρ. βυζαντινολογίας Παντελεήμων Τσορμπατζόγλου, ο οποίος γράφει, μεταξύ άλλων «το “εμείς εκεί στην πατρίδα”, μας το κάνει ο Γιώργος Λεκάκης με το βιβλίο αυτό να λέμε “εμείς εδώ στην Ίμβρο”. Μας προσφέρει μια αναψυχή στις πληγωμένες αναμνήσεις και μια παρηγοριά στα βάσανά μας... Ξέρεις τι θα πει να ’σαι ξένος στον τόπο σου; Ξέρεις τι θα πει να μην έχεις θέα στο μέλλον; Ξέρεις τι θα πει να ’σαι αγιάτρευτο θύμα μιας άλλης πατρίδας; Αλλά, “εμείς εδώ στην πα­τρίδα, στην Ίμβρο”, ελπίζουμε, καρτερούμε και πορευόμαστε, ή κατά πως προ­στάζει ο ποιητής...…βάδιζε, βάδιζε, λοιπόν ψηλώνοντας το μέτωπο σου... / Οι αιώ­νες είναι παιδιά που σαρώνονται, μη το ξεχνάς. / Εσύ είσαι άντρας! Κι οι Ίμβριοι είναι, το έδειξαν και το δείχνουν!».

Στα κεφάλαια του βιβλίου, διαβάζουμε, μεταξύ άλλων: Την ετυμολογία, την συγκοινωνία (οδικός,θαλάσσιος και εναέριος τρόπος πρόσβασης στο νησί), την έκταση και τον πληθυσμό, την γεωμορφολογία, το κλίμα της νήσου. Επίσης, την ιστορία της, με ειδικά κεφάλαια για την νομισματοκοπία, τον Ίμβριο ιστορικό Κριτόβουλο, την Ίμβρο κατά τον Piri Reis, την «Κατάσταση Goeben», τα δημευμένα ως μαζμπούτ, τον δεκάλογο των Ελλήνων της Τουρκίας, τα δημευμένα ως καγιούμ, τις απαλλοτριώσεις, κ.ά. Και τα άρθρα «Το πραγματικό πρόβλημα είναι η τουρκοποίηση – ο Θεός να φυλάει», του Τ. Μπαράν στην εφημ. “Vatan”. Το άρθρο «Το συμβούλιο της Ευρώπης καλεί την Τουρκία να λάβει μέτρα για την προστασία της ελληνικής μειονότητος σε Ίμβρο και Τένεδο» του Γ. Λεκάκη στην εφημ. «Ελευθερία» του Λονδίνου. Και το άρθρο «Άρατε πύλας» του Ν. Γκότση, από το περιοδικό «Ενδοχώρα».

Το βιβλίο συνεχίζει με τους επιφανείς Ιμβρίους, και την λαογραφία της νήσου, με ειδικά κεφάλαια για την Λαμπρή και το γεμιστό αρνί, την κουζίνα, την μπουγάδα και τον θάνατο στην Ίμβρο. Συνεχίζει με τον πλούτο (και την πανίδα και την χλωρίδα). Και ακολουθεί το κεφάλαιο των εντυπώσεων των περιηγητών: Του Ιωάννη Ευγενικού του νεώτερου («Το ομορφότερο απ’ όλα τα νησιά του Αιγαίου»!), του Κυριάκου του εξ Αγκώνος («Τείχη που ξεχωρίζουν για την ποιότητα της αρχιτε­κτονικής τους»), του Όλ. Ντάππερ («Νησί σκεπασμένο με δένδρα και δάση και κυρίως μ’ ένα είδος αγριοαχλαδιάς»), του Τζ. Γουέλερ («Νησί με πολ­λές πηγές με έξοχο νερό»), του Τζ. Μόντακ («Οι κάτοικοι του νησιού είναι όλοι Έλληνες»), του Σ. Γκουφιέ («Η ανάμνηση αυτών των ευχάριστων τόπων θα ακο­λουθεί τον ταξειδιώτη παντού, όπου κι αν τον φέρει η μοίρα του»), του Ζ. Μπ. Ντέππινγκ («Η Ίμβρος στην αρχαιότητα ήταν πολύ πιο σημαντική»), του Α. Συνβέτ («Πολύ γοητευτική»), του Αλ. Κόνζε («Μια επίζηλη θέση για τα ελληνικά κράτη, που βα­σίζονταν στην θαλάσσια δύναμη τους») και του Κ. Φρίντριχ («Παραδεισια­κά, ωραία φαίνονται τα νερά»).

Και ακολουθεί η περιήγησις, κατά τον τρόπο του Γ. Λεκάκη: Πρώτα τα ελληνικά χωριά και τοπωνύμια της Ίμβρου: Παναγιά (Gokceada ή Imroz), Άγιοι Θεόδωροι (Zeytinli - το πανόραμα της Παναγιάς), Άγ. Ευλάμπιος, Άγ. Κήρυκος (Kuzu Limani), Αγρίδια (η αετοφωλιά της Ίμβρου - Tepekoy), Αλυκή (Tuzla), Αρασιά, Αρίδα, Γλυκύ (Eski Bademli), Κασκαβάλια, Κάστρο (Kalekoy - το μόνο παραθαλάσσιο χωριό), Κόκκινα, Μάρμαρος, Πύργος (Yuvali), Ροξάδο (όπου έγινε η δοκιμή για το αρχαίο φράγμα του Μαραθώνος), και το Σχοινούδι (Derekoy - η σπονδυλική στήλη της Ίμβρου). Ακολουθεί μια χριστιανική περιήγησις με μνεία στην Παναγιά την Ιμβριώτισσα (τώρα στην Σαλαμίνα Πειραιώς). Στο δεύτερο μέρος της περιηγήσεως, τα μη ελληνικά χωριά της Ίμβρου: Έσελεκ (Eselek), Ουγουρλού (Ugurlu), Σαχίν-Καγιά (Sahinkaya), Σιρίν-Κιοϊ (Sirinkoy). Τέλος, τα νησιά γύρω από την Ίμβρο. Και ο Κανονισμός της κοινότητος Σχοινουδίου (Ίμβρου)!

Ακολουθούν τα άρθρα «Απόδραση… στην Ίμβρο. Μουσικοχορευτικό συγκρότημα Νάουσα Πάρου: Το πρώτο ελληνικό χορευτικό συγκρότημα στο μαρτυρικό νησί» και το «Οι πρώτοι Έλληνες πρόσκοποι στην Ίμβρο».

Το βιβλίο κλείνει με την βιβλιογραφία της Ίμβρου, με ιδιαίτερα κεφάλαια για την αρθρογραφία για το νησί, τις διημερίδες, τα συμπόσια και τα συνέδρια, που έγιναν γι’ αυτό και τις περιοδικές εκδόσεις, που εκδόθηκαν είτε στο νησί, είτε από Ιμβρίους για το νησί τους!

Το βιβλίο μπορείτε να το βρείτε

a.. στην πόλη των Αθηνών (κεντρική διάθεση: Χαρ. Τρικούπη 24, εντός στοάς, τηλ. 210-64.40.021),
b.. στην Θεσσαλονίκη (endohora@yahoo.grΑυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από κακόβουλη χρήση. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε την Javascript για να τη δείτε. , τηλ. 6977.462.806),
c.. στην Αλεξανδρούπολη (Νικηταρά 23, ΤΚ 68100 Αλεξανδρούπολη, τηλ. και τηλεομοιότυπο 25510-32.423)
d.. και σε επιλεγμένα καλά βιβλιοπωλεία

7/4/10

ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΙΜΒΡΙΑΚΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ

1. ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η γλώσσα , που εκτός από το τελειότερο όργανο επικοινωνίας, είναι και φορέας της παράδοσής μας, στοιχείο αναπόσπαστο της εθνικής μας παράδοσης, είναι δυνατό να συρρικνωθεί ή ακόμα και να πεθάνει. Υπάρχουν δύο είδη γλωσσικού θανάτου: ο απότομος, σε περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, γενοκτονίας και απότομης εξαφάνισης των ομιλητών της γλώσσας και ο σταδιακός που μας ενδιαφέρει καθώς βρίσκει εφαρμογή στην περίπτωση του Ιμβριακού Ιδιώματος. Οι γλωσσικές μορφές που πλήττονται και κινδυνεύουν περισσότερο από τον σταδιακό γλωσσικό θάνατο είναι κυρίως οι μειονοτικές γλώσσες καθώς και οι γλωσσικές διάλεκτοι – ιδιώματα , γλώσσες δηλ. που θεωρούνται, εντελώς λανθασμένα, ως κατώτερες σε σύγκριση με τις επίσημες – καθιερωμένες (standards) γλώσσες.


2. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ ( Συρρίκνωση του Ιμβριακού Ιδιώματος )
Η Ιμβριακή λαλιά, για διάφορους εξωγλωσσικούς (πολιτικούς, κοινωνικούς, κ.λπ.) λόγους, συγκεντρώνει στοιχεία και των δύο παραπάνω κατηγοριών, ανήκει δηλ. τόσο στις μειονοτικές γλώσσες όσο και στα νεοελληνικά ιδιώματα , με συνέπεια να κινδυνεύει με διαφορετικούς συγχρόνως τρόπους:

Α. ΤΟ ΙΜΒΡΙΑΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΩΣ ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Αναλόγως της χώρας στην οποία εγκαταστάθηκαν οι Ίμβριοι (εκτός Ελλάδος) και της επίσημης γλώσσας αυτής μπορούμε να διακρίνουμε δύο περαιτέρω υποκατηγορίες:
(i) Ίμβριοι που παρέμειναν στην Ίμβρο,
(ii) Ίμβριοι μετανάστες του εξωτερικού.
Οι Ίμβριοι που βρέθηκαν σε χώρες με ξένη επίσημη γλώσσα (Τουρκική, Αγγλική, Γαλλική, Γερμανική, κ.λπ.), η οποία είχε καθιερωθεί και χρησιμοποιείτο από το επίσημο κράτος (διοίκηση, εκπαίδευση, ΜΜΕ, κ.λπ.) ήρθαν αντιμέτωποι με σημαντικά προβλήματα επικοινωνίας και επιβίωσης. Για να αντιμετωπίσουν αυτά αναγκάστηκαν εκ των πραγμάτων να μάθουν και να χρησιμοποιούν την επίσημη γλώσσα του κράτους, να γίνουν δηλ. δίγλωσσοι , παραμελώντας συγχρόνως το μητρικό τους (ιμβριακό) ιδίωμα, το οποίο χρησιμοποιούσαν μόνον κατά την μεταξύ τους επικοινωνία.
Σε αυτό εξάλλου συνέβαλε, σε ό,τι αφορά τους μετανάστες του εξωτερικού, και η επαφή τους με άλλους Έλληνες που προερχόταν από διάφορα μέρη της Ελλάδος. Η επαφή αυτή είχε ως αποτέλεσμα την σιωπηλή υιοθέτηση εκ μέρους όλων και την επικοινωνία τους στην Νεοελληνική Κοινή, με κάποια απλώς διαλεκτική προφορά και ορισμένες παρεισφρήσεις από το εκάστοτε ιδίωμα.
Τέλος σήμερα, η νεότερη γενιά των Ιμβρίων του εξωτερικού έχει απομακρυνθεί, όπως ήταν αναμενόμενο, ακόμα περισσότερο από την ιμβριακή λαλιά, καθώς η επικοινωνία μεταξύ τους γίνεται σε μια μορφή γλώσσας που προσεγγίζει περισσότερο την Νεοελληνική Κοινή ανάμεικτη με στοιχεία του Ιμβριακού Ιδιώματος και της ξένης γλώσσας.

Β. ΤΟ ΙΜΒΡΙΑΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΩΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ

Οι Ίμβριοι που εγκαταστάθηκαν στα μεγάλα αστικά κέντρα της Ελλάδας, ήρθαν αντιμέτωποι με μια διαφορετική γλωσσική κατάσταση: έπρεπε να υπομείνουν τον άτυπο γλωσσικό ρατσισμό και τις γλωσσικές προκαταλήψεις των υπολοίπων Ελλήνων, οι οποίοι, ως ομιλητές της επίσημα καθιερωμένης νεοελληνικής γλώσσας, στιγμάτιζαν και αντιμετώπιζαν υποτιμητικά κάθε είδους γλωσσική παρέκκλιση και επομένως και κάθε διαλεκτικό ομιλητή (στον σχολικό, εργασιακό και ευρύτερα κοινωνικό χώρο).
Επίσης, το γεγονός ότι το Ιμβρικό Ιδίωμα – όπως όλα τα νεοελληνικά ιδιώματα, εκτός από την Κρητική και την Κυπριακή διάλεκτο – δεν διαθέτει γραπτή μορφή και φυσικά δεν διδάσκεται στο σχολείο, είχε σαν συνέπεια να θεωρηθεί αυθαίρετα – ακόμα και από τους ίδιους τους Ίμβρίους –, με κριτήρια εξωγλωσσικά, αντιεπιστημονικά , ως μια κατώτερη γλωσσική μορφή που έπρεπε να απαλειφθεί. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι Ίμβριοι, όχι μόνο να υιοθετήσουν την επίσημη νεοελληνική γλώσσα (πράγμα φυσικό και απαραίτητο), να γίνουν δηλ. δι-διαλεκτικοί , αλλά και να «ξεχάσουν» την μητρική τους ντοπιολαλιά κατά το δυνατόν, και αν κάτι τέτοιο δεν ήταν εύκολο να γίνει, προσπάθησαν να την περιορίσουν μέσα στο σπίτι, μιλώντας «ιμβριώτικα» μόνο με τους δικούς τους ή με άλλους Ιμβρίους και μάλιστα αποφεύγοντας συνήθως να χρησιμοποιούν το ιδίωμα μπροστά στα παιδιά τους, προκειμένου τα τελευταία να μάθουν να μιλάνε «σωστά» (!) και να μην στιγματιστούν και τα ίδια γλωσσικά και κατ’ επέκταση και κοινωνικά.
Τέλος σήμερα, η νεότερη γενιά των Ιμβρίων που ζουν στην Ελλάδα, αγνοώντας παντελώς το Ιμβριακό Ιδίωμα, χρησιμοποιεί την Νεοελληνική Κοινή χωρίς κανένα απολύτως ιμβριακό, ιδιωματικό στοιχείο.


3 ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Εντελώς πρόχειρα και σχηματικά προσπαθήσαμε να καταδείξουμε εν συντομία τους κυριότερους λόγους που οδήγησαν – και οδηγούν – το Ιμβριακό Ιδίωμα σε συρρίκνωση αλλά και τον τεράστιο – και δυστυχώς, όπως φαίνεται, αναπόφευκτο – κίνδυνο πλήρους εξαφάνισής του. Αξιοσημείωτο δε είναι ότι, όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο, η επίσημη νεοελληνική γλώσσα συνετέλεσε ίσως αποφασιστικότερα στην βαθμιαία λήθη και συρρίκνωση του ιδιώματος αυτού σε σύγκριση με τις ξένες γλώσσες των χωρών όπου εγκαταστάθηκαν οι Ίμβριοι. Ωστόσο, ιδιαίτερα χρήσιμη και ενδιαφέρουσα θα ήταν, αν μπορούσε να γίνει, μια συγκριτική γλωσσική μελέτη σχετικά με τον βαθμό διατήρησης ή υποχώρησης αντίστοιχα του Ιμβρικού Ιδιώματος στην Ελλάδα, την Ίμβρο και το εξωτερικό.


Ξενοφών Τζαβάρας
Κλ. Φιλόλογος – Γλωσσολόγος
Master Γλωσσολογίας

Πηγή: Σύλλογος Ιμβρίων Αθηνών (Ξενοφών Τζαβάρας 2003: "Γλωσσικός θάνατος: η περίπτωση του ιμβριακού ιδιώματος", Ίμβρος 72: 38-39)

30/3/10

Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΕΜΠΤΗ ΣΤΗΝ ΙΜΒΡΟ




Πολύ σημαντική ήταν για τους Ιμβρίους η Μεγάλη Βδομάδα. Γεμάτοι δέος, πίστη και κατάνυξη πήγαιναν στην Εκκλησία και προσευχόταν ευχαριστώντας τον Κύριο για το έλεός του. Την Μεγάλη Πέμπτη οι γυναίκες έβαφαν τα κόκκινα αβγά και γι' αυτό την έλεγαν και Κόκκιν' Πέφτ'. Τα αβγά τα έβαφαν από την ρίζα του φυτού μπουγιά, την οποία έλεγαν ρ'ζάρ'. Τα έβαφαν κόκκινα για να συμβολίζουν το αίμα του Χριστού που σταυρώθηκε καθώς και το αίμα από την καρδιά της Παναγίας που έκλαιγε για τον γιο της.
Ένα από τα κόκκινα αβγά το κρατούσαν καθ' όλη την διάρκεια του χρόνου φυλαγμένο στο εικονοστάσι. Αυτό το θεωρούσαν ως σύμβολο της γονιμότητας και το έβαζαν πάνω στην κοιλιά είτε της στείρας γυναίκας για να κάνει παιδί είτε της δύστοκης για να γεννήσει εύκολα είτε εκείνης που φοβόταν μήπως αποβάλει.
Παλιότερα, το βράδυ της Κόκκιν'ς Πέφτ'ς στόλιζαν ένα φαναράκι με βάγιες και έβγαιναν στους δρόμους λέγοντας το παρακάτω τραγούδι:

Σήμερα μαύρος ουρανός, σήμερα μαύρη μέρα,
σήμερα τ' άστρα θλίβονται και το φεγγάρι κλαίγει.
Πάει στη μάνα του ο γιος θολός και βουρκωμένος
κι η μάνα του τον ερωτά κι η μάνα του του λέει.
- Γιε μου, με τ' άστρα μάλωσες, γιε μου, με το φεγγάρι,
γιε μου, με τον αυγερινό, που πάει και βασιλεύει;
- Μηδέ με τ' άστρα μάλωσα, μηδέ με το φεγγάρι,
μηδέ με τον αυγερινό που πάει και βασιλεύει.
Τη νύχτα, τα μεσάνυχτα και τη βαθιά αυγίτσα,
ακούει τις πόρτες που χτυπούν και τα κλειδιά γυρίζουν.
- Ποιος είν' αυτός, όπου χτυπά την πόρτα μου και τα κλειδιά γυρίζει;
- Εγώ 'μαι ο Απόστολος ο πρώτος μαθητής σου.
- Δεν είσαι συ ο Απόστολος και πρώτος μαθητής μου,
μόν' είσαι συ ο διάβολος κι ήρτες να με προδώσεις.
Εμείς οι τρεις, οι τέσσερις κι οι άλλοι δεκατέσσερις
την πόλη τη γυρίσαμε, το βασιλέ δεν ήβραμε.

28/3/10

ΤΩ ΒΑΓΙΩ ΣΤΗΝ ΙΜΒΡΟ

Οι γιορτές του Πάσχα άρχιζαν τη Βαγιοβδομάδα. Βαγιοβδομάδα έλεγαν τη βδομάδα που προηγείτο της Κυριακής των Βαίων και ήταν αφιερωμένη στις προετοιμασίες του Πάσχα.
Το Σάββατο του Λαζάρου, η Λαζαροσάββατο έκλεινε το κύκλος της δουλειάς και άρχιζε η περίοδος της προσευχής. Πρώτο σημάδι πως μπαίναμε στη Μεγάλη Βδομάδα οι βάγιες. Γέμιζαν οι νάρθηκες και οι αυλές των εκκλησιών με καταπράσινα λυγερά βλαστάρια μυρίνας, τα "βάγια". Ολα τα νιόπαντρα ζευγάρια της χρονιάς έφερναν από ένα φορτίο με το ζώο τους βάγιες, έτσι το ήθελε η παράδοση.
Την άλλη μέρα, Κυριακή τω Βαγιώ, όλοι έβγαιναν απ' την εκκλησιά με μια αγκαλιά βάγια. Χαιρετούσαν ο ένας τον άλλον, χτυπώντας ελαφρά την πλάτη με τα πράσινα κλαδιά, και εύχονταν: " Και του χρόνου και καλό Πάσχα". Μετά το χαιρετισμό οι πρώτοι που δέχονταν τη χαρά του "Ωσαννά" ήταν οι νεκροί. Ολοι επισκέπτονταν τους τάφους των δικών τους και άφηναν πάνω στο "σταυρό" η την "ταφόπετρα" ένα κλαδί βάγιας. Στο σπίτι έκαναν ένα σταυρό με βάγια και τον κάρφωναν στο ανώφλι της πόρτας. Εκεί θα έμενε όλο το χρόνο φυλαχτό από το κακό μάτι και την κακιά ώρα. Ενα κλαδί κρέμαζαν επίσης στην πόρτα του σταύλου, της μάντρας, του κήπου.

Πηγή: Νόστιμον Ήμαρ

26/3/10

ΤΑ ΕΝΝΕΑ ΘΗΡΙΑ (Δημοτικό Τραγούδι της Ίμβρου)

Ο Γιάννης και ο Κωσταντής κάθουνται στην ταβέρνα
κι ο βασιλές τους μήνυσε γλήγορα για να πάνε.
- Εχτές προχτές εκεί ’μασταν, και πάλι τι μας θέλει;
Στους μαύρους των ανέβηκαν στου βασιλέ παγαίνουν.
- Και τι μας θέλεις βασιλέ μ’ και τι μας θες αφέντη;
- Γλέπετε τούτο το βουνό το ’δώθε τ’ απεκείθε;
Πό ’χει αντάρα στην κορφή και μια καρυά στη μέση;
Εννιά θεριά εβγήκανε και τρώνε τους διαβάτες.
Να πα να τα σκοτώσητε λουφέ να σας χαρίσω.
Κι ο Γιάννης μαυροθάλασσος και μες στην μέση μπαίνει
κι ο Κωσταντής φοβήθηκε κι εις την καρυά ’νεβαίνει.
Οκτώ θηριά τα έφαγε κ’ ένα τον αντεστάθη.
- Κατέβα κάτω, Κωσταντή, και να με φάγη θέλει.
- Φοβούμαι, Γιάννη, σκιάζομαι, φοβούμαι πό τ’ εσένα,
οκτώ θηριά και τά ’φαγες, να μη με φας κι εμένα.
- Κατέβα κάτω, Κωσταντή, και να με φάγει θέλει.
- Φοβούμαι, Γιάννη, σκιάζομαι, φοβούμαι πό τ’ εσένα,
οκτώ θηριά και τά ’φαγες, να μη με φας κι εμένα.

Πηγή: Μανόλης Ανδρόνικος: "Μελέτη δημοτικών τινών ασμάτων της Ίμβρου", Λεύκωμα της νήσου Ίμβρου, εν Αθήναις: 100.

19/3/10

ΚΑΣΚΑΒΑΛΙΑ ή ΤΑ ΤΥΡΙΑ ΤΗΣ ΓΡΙΑΣ (Λαϊκή Ιστορία της Ίμβρου)

Ήταν κάποτε στην Ίμβρο μία γριά που ήταν η πιο πλούσια του νησιού. Στην κυριολεξία δεν ήξερε τι είχε. Από αιγοπρόβατα μέχρι κτήματα και χρήματα.

Οι γεροντότεροι Ίμβριοι διηγούνται ότι τα πρόβατα και τα κατσίκια της ήταν περισσότερα κι από τις πέτρες των βουνών. Οι τσομπάνηδες κι οι παραγιοί της ήταν περισσότεροι από όλους τος υπόλοιπους τσομπάνηδες του νησιού. Σε κάθε γέννα τω ζώων της πήγαινε η ίδια και ξεχώριζε πια θα κρατήσει και πια θα πουλήσει. Κάθε φορά κράταγε 3.000 από τα νεογέννητα "χίλια μίδια, χίλια κούτλα,χίλια με τα κέρατα", δηλαδή χίλια που δεν έχουν μεγάλα αυτιά, χίλια χωρίς κέρατα και χίλια με κέρατα. Οι καλύβες της ήταν πάντα γεμάτες με τυριά, μυζήθρες και βούτηρα. όταν γινόταν πόλεμος, αμέτρητα καράβια έρχονταν στην Ίμβρο κι αγόραζαν από την γριά.

Τότε ο Μάρτης είχε 29 ημέρες κι όχι 31 που ξέρουμε σήμερα. Μία χρονιά στα μέσα του Μάρτη ξέσπασε κακοκαιρία που πάγωσε όλα τα ζώα του νησιού εκτός από της γριάς. Μέχρι και η θάλασσα πάγωσε. Στις 29 που έφευγε ο Μάρτης η γριά τον κορόιδεψε λέγοντας ότι μπήκε, βγήκε, χάλασε τον κόσμο, όμως τα ζώα της την γλύτωσαν. Θύμωσε ο Μάρτης και δανείστηκε 2 ημέρες από τον αδελφό του Φλεβάρη (ο οποίος έμεινε με 28 ημέρες μέχρι σήμερα). Έτσι εκείνο το βράδυ ο Μάρτης άρχισε το χιόνι και την παγωνιά κι όλα τα ζώα της γριάς πάγωσαν εκτός από τα 3.000 νεογέννητα που πρόλαβε να τα τυλίξει η γριά με χοντρά κιλίμια.

Η γριά όταν είδε αυτό το κακό τρελάθηκε, θύμωσε με τον Θεό και έβαλε τα τυριά της το ένα πάνω στο άλλο, για να φτιάξει σκαλοπάτια μέχρι τον ουρανό για να Τον επιπλήξει. Ο Θεός θύμωσε με την ασέβεια και το θράσος της γριάς και την μετέτρεψε κι αυτή και τα τυριά της σε πέτρα. Τα τυριά της όπως βλέπεται στην φωτογραφία παραμένουν μέχρι σήμερα στοιβαγμένα στον γιαλό.




Πηγή: Κοκκινάκης Service

11/3/10

Ο ΓΙΟΣ ΤΗΣ ΧΗΡΑΣ (Δημοτικό Τραγούδι της Ίμβρου)

Μιας χήρας γιος μιας καλογριάς
ντύνεται, αρματώνεται για πόλεμο.
Και πόλεμο δεν ηύρηκε και γύρισε,
έσκυψε εις τον Δούναβο να πιει νερό
και νιοι τον επλακώσανε ως εκατό.
Σαϊτζιά τον εδώκανε μες στο φτενό,
τ’ άντερά του εχύσανε μες στο στενό,
το αίμα του προσφύριξε ατή σκάλα του
κι ο μαύρος του τον βαριοκλαίει, τον κλαίει βαριά.
Μαύρε μ’ για μη με βαριοκλαίς, μην κλαις βαριά,
μόν’ βάλε το χεράκι σου στην τζέπη μου
και πάρε τη χρυσή κλωνή την ασπρομεταξένια
και ράψε με συχνά πυκνά να μη συχνοπονέσω
και πάρε το σπαθάκι μου το δίστομο
και πάρε το τουφέκι μου το έλλαμπρο
και πάνε τα τη μάνα μου την καλογριά.
Μη πεις της πως απόθενα και κλαίει βαριά,
μόν’ πες της πως πανδρεύθηκα στην Αρμενιά.
Πήρα Αρμένισσας παιδί, και μάγισσας κλωνάρι
κι όντας μαγεύει τα πουλιά δεν κελαϊδούν
κι όντας μαγεύει τον καιρό δεν φυσά,
μ’ εμάγεψε κι εμέ το νιο, δεν έρχομαι.

Πηγή: Μανώλης Ανδρόνικος 1938: "Μελέτη Δημοτικών τινών Ασμάτων της Ίμβρου", Λεύκωμα της νήσου Ίμβρου, εν Αθήναις: 97-98.

3/3/10

ΓΛΩΣΣΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΣΤΟ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ ΤΟΥ ΙΜΒΡΙΑΚΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σκοπός της παρούσας μελέτης είναι η παρουσίαση της γλωσσικής κατάστασης της γενικής πτώσης στο γλωσσικό ιδίωμα της Ίμβρου και η τάση που υπάρχει για συρρίκνωση και αντικατάσταση αυτής από άλλες ισοδύναμες εκφορές σε ότι αφορά το συντακτικό επίπεδο. Εξετάζουμε τις χρήσεις της γενικής στο Ιμβριακό Ιδίωμα και τις ισοδύναμες δομές που μπορούν να την αντικαθιστούν, καθώς επίσης και τον τρόπο δήλωσης στο ιδίωμα αυτό άλλων χρήσεων της γενικής στην Νεοελληνική Κοινή.
Αυτή η παρουσίαση των τάσεων της γενικής γίνεται σε σχέση με τα μέρη του λόγου από τα οποία αυτή εξαρτάται. Έτσι, εξετάζουμε την γενική που εξαρτάται από ονόματα (πρωτογενή και ρηματικά), επίθετα, ρήματα (με ένα ή δύο αντικείμενα), αντωνυμίες, αριθμητικά, επιφωνήματα καθώς και ορισμένες παγιωποιημένες εκφράσεις της γενικής. Τέλος, καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι οι λόγοι για αυτήν την συρρίκνωση της γενικής στο Ιμβριακό Ιδίωμα είναι τόσο γλωσσολογικοί όσο και κοινωνικοί, μη γλωσσολογικοί.

SUMMARY

The purpose of this essay is to present the linguistic situation of the genitive case in the linguistic idiom of Imvros and its tension of decrease and replacement from other equivalent structures with regard to the syntactic level. We examine the usages of the genitive case in the imvrian idiom and the equivalent structures that can replace it, as well as the way of statement in this idiom other usages’ of the genitive in the Modern Greek language.
This presentation of tensions of the genitive is made in proportion to the parts of speech on which it is depended. So, we examine the genitive dependent on nouns (primaries and verbals), adjectives, verbs (with one or two objects), pronouns, numbers, adverbs, exclamations and also some idiomatic expressions in genitive. Finally, we claim that the reasons for this decrease of the genitive in imvrian idiom are both linguistics and socials, non – linguistics.


ΣΥΜΒΟΛΑ ΔΗΛΩΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΟΦΟΡΑΣ
Πιο κάτω παραθέτουμε τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται στην παρούσα εργασία για την κατά το δυνατόν ακριβέστερη απεικόνιση της προφοράς του Ιμβριακού Ιδιώματος. Αυτά, μαζί με παραδείγματα τόσο από την Νεοελληνική Κοινή όσο και από άλλες γλώσσες για την πληρέστερη κατανόησή τους, είναι τα εξής :

ζ': γαλλ. jardin, gymnastique
λ': ελιά, ήλιος
ν': εννιά, νιώθω
σ', ς': γαλλ. ch (acheter) ή γερμ. sch (schon) ή τουρκ. ş
(şapka)
χ': χέρι, χύνω
τσ', τς': τουρκ. çift (τ + σ')


1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.1. Γλωσσική Μεταβολή

Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι η κατάδειξη των γλωσσικών τάσεων που παρατηρούνται στην γενική πτώση του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου σε επίπεδο συντακτικό σε σχέση με την Νεοελληνική Κοινή (στο εξής: ΝΕ.Κ.), η εξέταση δηλ. της γλωσσικής μεταβολής που λαμβάνει χώρα στο Ιμβριακό Ιδίωμα (στο εξής: Ι.Ι.) σε ό,τι αφορά την γενική εν χρήσει.
Περί της δυναμικής έννοιας της γλώσσας και της ενδιάθετης τάσης που έχει για μεταβολή έχουν ειπωθεί πάρα πολλά . Πρώτος, ο θεμελιωτής της Νεότερης Γλωσσολογίας Ferdinand de Saussure αφού χώρισε την γλώσσα σε λόγο και ομιλία , τόνισε τον ετερογενή, αυθόρμητο και προσωπικό χαρακτήρα της δεύτερης , εν συνεχεία ο Chomsky μολονότι κατακρίνει την επιστημονική σπουδή της ομιλίας και μάλιστα της γλωσσικής μεταβολής, αποδέχεται την ύπαρξή της από την στιγμή που κάνει διάκριση μεταξύ γλωσσικής ικανότητας (linguistic competence) και γλωσσικής πραγμάτωσης (linguistic performance) .
Το ότι η γλώσσα αλλάζει και μάλιστα και σε συγχρονικό επίπεδο θα υποστηρίξει αργότερα ο Jakobson ενώ ο Martinet θα ερμηνεύσει αυτές τις μεταβολές ως οφειλόμενες στην εγγενή προσπάθεια του ομιλητή για επικοινωνία και οικονομία . Τέλος σημαντική ώθηση στην σημασία και την επιστημονική μελέτη της γλωσσικής μεταβολής θα δώσει ο Labov, ο οποίος θα υποστηρίξει την ανάγκη εξέτασης της γλώσσας μέσα στα κοινωνικά συμφραζόμενα και θα αποδείξει την ετερογένεια που υφίσταται σε αυτήν .


1.2. Τάσεις της Γενικής στην ΝΕ.Κ.

Η γλωσσική μεταβολή είναι ένα γενικό φαινόμενο που αφορά όλα τα στοιχεία της γλώσσας και απαντά σε όλα τα επίπεδα αυτής: φωνητικό – φωνολογικό, μορφολογικό, συντακτικό, σημασιολογικό. Είναι λοιπόν φυσικό και αναμενόμενο μέσα σε αυτό το πλαίσιο αλλαγής και διαφοροποίησης να μεταβάλλεται και το σύστημα των πτώσεων μιας γλώσσας σε επίπεδο τόσο μορφολογικό (κλιτικό παράδειγμα) όσο και συντακτικό (χρήση – λειτουργία μέσα στον λόγο) και πιο συγκεκριμένα η γενική.
Ειδικότερα, στην ΝΕ.Κ., η γενική εμφανίζει σημαντικές αλλαγές σε σχέση με την Αρχαία Ελληνική (Α.Ε.) και στα δύο επίπεδα, καθώς υπάρχει τάση περιορισμού αυτής και προοδευτικής εξαφάνισης με αντικατάσταση από άλλες δομές (αιτιατική πτώση, εμπρόθετες εκφορές, σύνθετες αποδόσεις, κ.τ.ό) .
Έτσι, στο συντακτικό επίπεδο, παρά τον εμπλουτισμό της γενικής λόγω της χρησιμοποίησής της αντί της παλιάς δοτικής και αφαιρετικής, υπάρχει έντονη η τάση συρρίκνωσης και αντικατάστασής της κυρίως από εμπρόθετους προσδιορισμούς, καθώς μόνον η γενική κτητική δεν μπορεί να αντικατασταθεί . Οι υπόλοιπες χρήσεις της γενικής είτε πλήρως (μετά από προθέσεις) , είτε μερικώς μετά από ονόματα, ρήματα, επίθετα, αντωνυμίες, επιρρήματα, αριθμητικά, επιφωνήματα αντικαθίστανται από ισοδύναμες εκφράσεις .


2. ΚΥΡΙΟ ΜΕΡΟΣ

2.1. Τάσεις της Γενικής στο Ι.Ι.

Η παρατηρούμενη αυτή τάση μεταβολής και συρρίκνωσης της γενικής στην ΝΕ.Κ. απαντά και μάλιστα σε εντονότερο βαθμό και στο Ι.Ι., όπου οι τόποι εμφάνισης της γενικής τείνουν να περιοριστούν ακόμη περισσότερο. Το ιδίωμα αυτό ανήκει στα νεοελληνικά ιδιώματα και πιο συγκεκριμένα στα βόρεια , βάσει της διαφορετικής εξέλιξης και πορείας των ατόνων φωνηέντων: /e/ (ε, αι), /i/ (ι, η, υ, οι, ει), /ο/ (ο, ω) και /u/ (ου).
Προκειμένου να φανεί ξεκάθαρα αυτή η τάση περιορισμού της γενικής στο συντακτικό επίπεδο του Ι.Ι. και αντικατάστασής της από ισοδύναμες εκφράσεις, θα εξετάσουμε παρακάτω τις περιπτώσεις όπου απαντά η γενική σε αυτό, τις ισοδύναμες εκφορές με τις οποίες μπορεί να αντικαθίσταται, καθώς επίσης και τον τρόπο με τον οποίο δηλώνονται στο εν λόγω ιδίωμα οι υπόλοιπες χρήσεις της γενικής στην ΝΕ.Κ..


2.2. Χρήσεις της Γενικής στο Ι.Ι.

Οι περιπτώσεις στις οποίες χρησιμοποιείται η γενική στο Ι.Ι. συναντώνται εξολοκλήρου και στην ΝΕ.Κ.. Δεν υπάρχει επομένως εκφορά γενικής του Ι.Ι. που να μην απαντά στην ΝΕ.Κ. Αντιθέτως, όπως θα δούμε, υπάρχουν ορισμένες εκφορές της πτώσης αυτής στην ΝΕ.Κ., οι οποίες είτε δεν απαντούν είτε τείνουν να αντικατασταθούν προοδευτικά στο Ι.Ι., καθώς είναι περιορισμένης χρήσεως.


2.2.1. Η Γενική εξαρτημένη από Ουσιαστικά

Η Tsamadou προτείνει την διάκριση των ουσιαστικών, και ως εκ τούτου και των χρήσεων της γενικής, σε πρωτογενή (primitifs) και μεταρρηματικά (déverbaux) . Ακολουθώντας την ίδια διάκριση και για το Ι.Ι. μπορούμε να διαπιστώσουμε τα εξής είδη γενικής:


2.2.1.1. Η Γενική εξαρτημένη από Ουσιαστικά Πρωτογενή

2.2.1.1.1. Γενική Κτητική

(1) τ’ς' Μαρίγιας του σ'πίτι.
(2) τ’ Γιάν'ν'’ του λιουστάσ'’.
(3) τ’ς' αχλαδιάς του βιλόν'’.
(4) τ’ σ'πιτιού του ντουβάρι.

2.2.1.1.1.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Στις περιπτώσεις της γενικής που αναφέρεται σε κάτι άψυχο (3,4), αυτή μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετη έκφραση (: από + αιτιατική) καθώς και – όχι πάντα – από σύνθετη λέξη, ενώ η γενική που αναφέρεται σε κάτι έμψυχο (1,2), δύναται να αντικατασταθεί από δευτερεύουσα πρόταση (: που + έχω):

(1΄) του σ'πίτι απ’ όχ'’ η Μαρίγια.
*(1΄΄) του σ'πίτι απού ντ’ Μαρίγια.
(2΄) του λιουστάσ'’ ’π’ όχ'’ ι Γιάν'ν'’ς.
*(2΄΄) του λιουστάσ'’ απ’ ντου Γιάν'ν'’.
(3΄) του βιλόν'’ απού ντ’ν αχλαδιά.
*(3΄΄) του βιλόν'’ ’π’ όχ'’ ηγ' αχλαδιά.
(3΄΄΄) τ’ αχλαδουβέλουνου.
(4΄) του ντουβάρι απ’ του σ'πίτι.
*(4΄΄) του ντουβάρι απ’ όχ'’ του σ'πίτι.


2.2.1.1.2. Γενική Καταγωγής

(5) τ’ς' Μαργίτσας η θυατέρα.
(6) τ’ς' Ασπρούλας τα π’λούδια.

2.2.1.1.2.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Η γενική της καταγωγής μπορεί να αντικατασταθεί μερικές φορές από εμπρόθετη εκφορά (: από + αιτιατική) ή από δευτερεύουσα πρόταση (: που + ρήμα):

*(5΄) η θυατέρα απού ντ’ Μαργίτσα.
(5΄΄) η θυατέρα ’πό ’κανι / ’χ'’ η Μαργίτσα.
(6΄) τα π’λούδια απού ντ’ν Ασπρούλα..
(6΄΄) τα π’λούδια ’πό ’κανι ηγ' Ασπρούλα.


2.2.1.2. Η Γενική εξαρτημένη από Ουσιαστικά Μεταρρηματικά

2.2.1.2.1. Γενική Υποκειμενική

(7) ακούγου του κλάμα τι πιδιού.
(8) ακούγου τα κακαρίσματα τ’ς' όρ’θας.

2.2.1.2.1.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Η γενική υποκειμενική μπορεί να αντικατασταθεί από υποτακτική εκφορά, δηλ. από δευτερεύουσα αναφορική πρόταση (: που + ρήμα < μεταρρηματικό ουσιαστικό) ή από παρατακτική, δηλ. από άλλη κύρια (: και + ρήμα < μεταρρηματικό ουσιαστικό):

(7΄) ακούγου του πιδί απ’ κλαίγ'’.
(7΄΄) ακούγου του πιδί κι κλαίγ'’.
(8΄) ακούγου ντ’ν όρ’θα απ’ κακαρίζ'’.
(8΄΄) ακούγου ντ’ν όρ’θα κι κακαρίζ'’.

2.2.1.2.2. Γενική Αντικειμενική

(9) ι Παντιλής αρχίν'’σι του σουβάντ’σμα τ’ σ'πιτιού.

2.2.1.2.2.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Η γενική αντικειμενική μπορεί να αντικατασταθεί από υποτακτική (: να + ρήμα < μεταρρηματικό ουσιαστικό) ή από παρατακτική εκφορά, δηλ. από άλλη κύρια πρόταση (: και + ρήμα < μεταρρηματικό ουσιαστικό):

(8΄) ι Παντιλής αρχίν'’σι να σουβαντίζ'’ του σ'πίτι.
(8΄΄) ι Παντιλής αρχίν'’σι κι σουβαντίζ'’ του σ'πίτι.


2.2.1.3. Εμφάνιση Αλλεπάλληλων Γενικών

Στο Ι.Ι., αντίθετα από την ΝΕ.Κ., σπάνια απαντούν δύο ή περισσότερες γενικές συσσωρευμένες και εξαρτημένες η μία από την άλλη, παρά μόνο στην περίπτωση της γενικής κτητικής και της γενικής της καταγωγής.

(10) κύλ'’σι του ντουβάρι τ’ σ'πιτιού τι Ν'’κόλα.
(11) σπάσαν’ τα τζάμια τ’ σ'πιτιού τ’ Μήτρου τ’ς' Κιντιλέρινας.

2.2.1.3.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Η πρώτη από τις δύο γενικές κτητικές μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετη εκφορά (: από + Αιτιατική):

(10΄) κύλ'’σι του ντουβάρι απ’ του σ'πίτι τι Ν'’κόλα.
(11΄) σπάσαν τα τζάμια απ’ του σ'πίτι τ’ Μήτρου τ’ς' Κιντιλέρινας.


2.2.2. Η Γενική εξαρτημένη από Επίθετα

Στο Ι.Ι. είναι πολύ σπάνια η χρήση αυτή της γενικής με επίθετα και εμφανίζεται μόνο με την μορφή εγκλιτικού αντωνυμικού τύπου και με ορισμένα επίθετα:

(12) ι Κουσταντής είνι σ'’νουμήλ'’κου’ τ’ς'.

2.2.2.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Α. Η γενική από επίθετα πορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο προσδιορισμό (: με + αιτιατική). Η αντικατάσταση αυτή είναι υποχρεωτική εξάλλου, προκειμένου να αντικατασταθεί το εγκλιτικό από το όνομα (ή την αντωνυμία) στο οποίο αναφέρεται:

(12΄) ι Κουσταντής είνι σ'’νουμήλ'’κους μι τι σένα.
(12΄΄) ι Κουσταντής είνι σ'’νουμήλ'’κους μι ντ’ Λέν'’.

Β. Εξάλλου, σε ό,τι αφορά στην απόδοση του β΄όρου σύγκρισης, στο Ι.Ι. δεν γίνεται σε καμία περίπτωση χρήση γενικής, καθώς ο β΄όρος σύγκρισης αποδίδεται με εμπρόθετο προσδιορισμό (: από + αιτιατική):

(13) ι Θάνους είνι πιο μ’κρός απ’ ντου Γκώστα.
*(13΄) ι Θάνους είνι πιο μ’κρός τ’ Κώστα.


2.2.3. Η Γενική εξαρτημένη από Ρήματα

Αναλόγως του αν το ρήμα με το οποίο συντάσσεται η γενική είναι δισθενές (μονόπτωτο) ή τρισθενές (δίπτωτο) διακρίνουμε τις εξής περιπτώσεις:

2.2.3.1. Η Γενική εξαρτημένη από Ρήματα Δισθενή

Με την σειρά τους διακρίνονται σε ρήματα που λόγω της σημασίας τους παραδοσιακά συντάσσονταν με δοτική ή αφαιρετική, οι οποίες στην ΝΕ.Κ. αντικαταστάθηκαν από την γενική. Ο Τζάρτζανος ονομάζει αυτού του είδους την γενική ως: γενική – δοτική και γενική – αφαιρετική αντίστοιχα.

2.2.3.1.1. Γενική – Δοτική

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της γενικής – δοτικής έχει αντικατασταθεί από αιτιατική – δοτική ή από εμπρόθετη εκφορά (: σε + αιτιατική):

(14) του πιδί μοιάζ'’ ντ’ μάννα τ’.
(14΄) του πιδί μοιάζ'’ ζ’ μάννα τ’.
*(14΄΄) του πιδί μοιάζ'’ τ’ς' μάννας τ’.


2.2.3.1.2. Γενική - Αφαιρετική

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της γενικής – αφαιρετικής έχει αντικατασταθεί από αιτιατική – αφαιρετική ή από εμπρόθετη εκφορά (: από + αιτιατική):

(15) μι κρύφ’κι κι δε μπουρώ να του βρω.
(15΄) κρύφ’κι απ’ τι μένα κι δε μπουρώ να του βρω.
*(15΄΄) μ’ κρύφ’κι κι δε μπουρώ να του βρω.


2.2.3.2. Η Γενική εξαρτημένη από Ρήματα Τρισθενή

Κατά τον ίδιο τρόπο και με το ίδιο σκεπτικό διακρίνουμε στην ΝΕ.Κ. την γενική – δοτική, την γενική – αφαιρετική και την καθαρή γενική.

2.2.3.2.1. Γενική - Δοτική

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της γενικής – δοτικής έχει αντικατασταθεί από αιτιατική – δοτική ή από εμπρόθετη εκφορά (: σε + αιτιατική):

(16) ’δώκι του διφτέρι ντου Γιάν'ν'’.
(16΄) ’δώκι του διφτέρι ζντου Γιάν'ν'’.
*(16΄΄) ’δώκι του διφτέρι τ’ Γιάν'ν'.

2.2.3.2.1.1. Παρατήρηση – Σημείωση

Με τον τρόπο αυτόν αίρεται η αμφισημία που υπάρχει στην ΝΕ.Κ. με την χρήση γενικής, καθώς δεν γίνεται διάκριση μεταξύ γενικής – δοτικής και γενικής κτητικής. .


2.2.3.2.2. Γενική - Αφαιρετική

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της γενικής – αφαιρετικής έχει αντικατασταθεί από αιτιατική – αφαιρετική ή από εμπρόθετη εκφορά (: από + αιτιατική):

(17) γέριψι ντου Ν'’κόλα τ’ς' παράδις.
(17΄) γέριψι απ’ ντου Ν'’κόλα τ’ς' παράδις.
*(17΄΄) γέριψι τι Ν'’κόλα τα λιφτά.


2.2.3.2.3. Καθαρή Γενική

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της καθαρής γενικής έχει αντικατασταθεί από καθαρή αιτιατική του εγκλιτικού τύπου της αντωνυμίας:

(18) ντη ντράβηξι τ’ αυτί.
*(18΄) τ’ς' τράβηξι τ’ αυτί.

2.2.4. Η Γενική εξαρτημένη από Αντωνυμίες

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της γενικής με αντωνυμίες εμφανίζεται μόνο με την μορφή εγκλιτικού αντωνυμικού τύπου:

(19) κά’τι κι παίζ'’ μουναχός τ’.
(20) ούλ'’ μας φταίμι για ’κειό απ’ γίν'’κι.
(21) τούτους ι πινουφόρους είνι θ’κός σ’ γή θ’κός τ’;


2.2.5. Η Γενική εξαρτημένη από Αριθμητικά

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της γενικής με αριθμητικά εμφανίζεται μόνο με την μορφή εγκλιτικού αντωνυμικού τύπου:

(22) πάμι στου χουράφ’ οι δυο μας!


2.2.6. Η Γενική εξαρτημένη από Επιρρήματα

Στο Ι.Ι. η χρήση αυτή της γενικής εμφανίζεται μόνο με ορισμένα τοπικά επιρρήματα και με την μορφή εγκλιτικού αντωνυμικού τύπου:

(23) τι ’ν’ ικειό απ’ κρέμιτι απ’ πίσου σ’;

2.2.6.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Η γενική από επιρρήματα μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο προσδιορισμό (: από + αιτιατική). Η αντικατάσταση αυτή είναι υποχρεωτική εξάλλου, προκειμένου να αντικατασταθεί το εγκλιτικό από το όνομα (ή την αντωνυμία) στο οποίο αναφέρεται:

(23΄) τ’ ’ν’ ικειό απ’ κρέμιτι απ’ πίσου απ’ τι σένα;
(23΄΄) τ’ ’ν’ ικειό απ’ κρέμιτι απ’ πίσου απού ντ’ Γιάννα;


2.2.7. Η Γενική εξαρτημένη από Επιφωνήματα

Στο Ι.Ι. πολύ συχνή είναι η χρήση αυτή της γενικής με επιφωνήματα καθώς και εκφράσεις χαιρετισμού, ευχής, κ.τ.ό.:

(24) μπράβου τ’ς'!
(25) πιραστικά σ’!
(26) ντρουπή τ’!

2.2.7.1. Παρατηρήσεις – Αντικαταστάσεις

Α. Η γενική από επιφωνήματα μπορεί να αντικατασταθεί από αιτιατική ή από εμπρόθετο προσδιορισμό (: σε + αιτιατική). Η αντικατάσταση αυτή είναι υποχρεωτική εξάλλου, προκειμένου να αντικατασταθεί το εγκλιτικό από το όνομα (ή την αντωνυμία) στο οποίο αναφέρεται:

(24΄) μπράβου ντ’ Λέν'’!
(24΄΄) μπράβου ζ’ Λέν'’!
*(24΄΄΄) μπράβου τ’ς' Λέν'’ς!

Β. Τέλος, στο Ι.Ι. υπάρχουν ορισμένα επιφωνήματα που δεν δέχονται δίπλα τους γενική, αλλά συντάσσονται με εμπρόθετο προσδιορισμό:

(27) αλί σι μένα!
*(27΄) αλί μ’!


2.2.8. Η Γενική σε παγιωποιημένες εκφράσεις

Α. Στο Ι.Ι. εξάλλου, απαντά και ένας σημαντικός αριθμός γενικών σε παγιωποιημένες εκφράσεις σε θέση κατηγορουμένου ή επιρρηματικού προσδιορισμού:

(28) δε γκάν'’ τίπουτα τ’ς' προυκουπής!
(29) θα γίν'’ τσ'ι τριλής!
(30) έχ'’ πέσ'’ τ’ θανατά!
(31) τούτου απ’ φουρείς δεν είνι τ’ς' μόδας!
(32) έφαγι τ’ σκασμού!
(33) ούλου τ’ κιφαλιού τ’ κάν'’!
(34) θα ξανάρτου τι χρόν’!

Β. Τέλος, για δήλωση ημερών γιορτής Αγίων χρησιμοποιείται η γενική του ονόματος του Αγίου, ως γενική του χρόνου:

(35) τ’ Αγιού-’Θανασ'ιού.
(36) τ’ Αγιού-’Λιά.


2.3. Παρατηρήσεις – Συμπεράσματα επί του Συντακτικού Επιπέδου

1. Σε γενικές γραμμές, μπορούμε να πούμε ότι το Ι.Ι. σε επίπεδο συντακτικό εμφανίζει τάση μείωσης της χρήσης της γενικής σε σχέση με την ΝΕ.Κ..
2. Η γενική έχει την τάση να αντικαθίσταται, περισσότερο ή λιγότερο, από εμπρόθετο προσδιορισμό που εκφέρεται σε αιτιατική, καθώς και με αιτιατική πτώση. Στην περίπτωση αυτή οι ισοδύναμες χρήσεις συνυπάρχουν, ενώ λίγες είναι οι περιπτώσεις όπου δεν μπορεί να αντικατασταθεί (πβλ. την γενική κτητική και μάλιστα εμψύχου, καθώς και την γενική από αντωνυμίες και αριθμητικά που όμως εμφανίζεται ως εγκλιτικός τύπος).
3. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρήσεις της γενικής που απαντούν στην ΝΕ.Κ. έχουν αντικατασταθεί πλήρως στο Ι.Ι. (πβλ. την γενική της ΝΕ.Κ. που εξαρτάται από ρήματα και τρέπεται σε αιτιατική στο Ι.Ι., καθώς και την απόδοση του β΄όρου σύγκρισης αποκλειστικά με εμπρόθετο συμπλήρωμα).
4. Η τάση συρρίκνωσης της γενικής που απαντά στο συντακτικό επίπεδο του Ι.Ι. είναι ακόμα μεγαλύτερη αν λάβουμε υπόψη ότι η πτώση αυτή εμφανίζει σημαντική συρρίκνωση και στο μορφολογικό επίπεδο, με αποτέλεσμα συντακτικές δομές που είδαμε ότι απαντούν στο Ι.Ι. με γενική, να αντικαθίστανται υποχρεωτικά από ισοδύναμες εκφράσεις στις περιπτώσεις ονομάτων τα οποία δεν σχηματίζουν γενική σε μορφολογικό επίπεδο (: (37) έκουψι του τζ’μπί απ’ του κλήμα).


3. ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Όπως είχε αναφερθεί και στην Εισαγωγή της παρούσας μελέτης η παρουσία της γενικής στην ΝΕ.Κ. σε επίπεδο συντακτικό έχει μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με παλαιότερα και εμφανίζει την τάση περαιτέρω συρρίκνωσης. Εν συνεχεία διαπιστώσαμε ότι η τάση αυτή συρρίκνωσης της γενικής εμφανίζεται και στο Ι.Ι. και μάλιστα σε πολύ σημαντικότερο βαθμό καθώς η παρουσία και η χρήση της είναι πιο περιορισμένη σε σχέση πλέον με την ήδη περιορισμένη παρουσία και χρήση στην ΝΕ.Κ..
Πολλές υποθέσεις μπορούν να γίνουν για την εξήγηση αυτού του φαινομένου. Φαίνεται πάντως ότι οι κυριότεροι λόγοι που ωθούν τους Ιμβρίους στην μη χρήση της γενικής είναι τόσο ενδο – γλωσσικής (τάση οικονομίας, μη περίπλοκες γλωσσικές δομές) όσο και εξω – γλωσσικής υφής (προφορικός λόγος , απουσία μεγάλης επίδρασης της καθαρεύουσας και μη υψηλό μορφωτικό επίπεδο ).


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΙΜΒΡΙΑΚΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ

αχλαδιά = άγρια αχλαδιά
διφτέρι = τετράδιο
όρ’θα = κότα
παράς = λεφτά / χρήματα
π’λούδι = κοτοπουλάκι
τζ’μπί = τσαμπί


ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II

1. Γ Ε Ν Ι Κ Η Τ Α Σ Η

ΔΗΛΩΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ --> ΑΠΟΥΣΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ

Α.Ε. ΝΕ.Κ. Ι.Ι.



2. Σ Υ Ν Τ Α Κ Τ Ι Κ Ο Ε Π Ι Π Ε Δ Ο

ΔΗΛΩΣΗ ΓΕΝΙΚΗΣ --> ΑΠΟΥΣΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ

ΚΤΗΤΙΚΗ/ΚΑΤΑΓΩΓΗΣ ΑΝΤΩΝΥΜΙΕΣ/ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΑ/ΕΠΙΦΩΝΗΜΑΤΑ ΡΗΜΑΤΑ





ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ


Aitchison, J. 1991: Language Change: Progress or Decay?, London: Fontana.
Ανδριώτης, Ν. 1933: «Περί της αρχής των Βορείων γλωσσικών ιδιωμάτων της νέας Ελληνικής», Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, 10, 340-52.
Ανδριώτης, Ν. 1943-4: «Τα όρια των βορείων, ημιβορείων και νοτίων Ελληνικών ιδιωμάτων της Θράκης», Αρχείον Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού, 10, 131-85.
Browning, R. 1995: Η Ελληνική Γλώσσα Μεσαιωνική και Νέα, (μτφ. Κονομή Μ.Ν.), Αθήνα: Παπαδήμας.
Chomsky, N. 1965: Aspects of the theory of syntax, Cambridge, Mass.: M.I.T..
Crystal, D. 1998: A Dictionary of Linguistics and Phonetics, London: Blackwell.
Δημητρίου, Σ. 1983: Λεξικό Όρων Γλωσσολογίας, τ. ΙΙΙα-β, Αθήνα (Καστανιώτης).
Jakobson, R. 1971: Selected Writings, the Hague: Mouton.
Θαβώρης, Αντ. 1958/9: «Η προέλευση του άρθρου «i» των βορείων νεοελληνικών ιδιωμάτων», Ελληνικά 16, 189 – 202.
Θεοφανοπούλου – Κοντού, Δ. 1989: Μετασχηματιστική Σύνταξη (Από την θεωρία στην πράξη), Αθήνα: Καρδαμίτσα.
Καβουκόπουλος, Φ. 1990: «Η δυναμική της γενικής στη Νεοελληνική», Μελέτες για την Ελληνική Γλώσσα 10, 265-84.
Kazazi, K. 1967: «A case of ambiguity in Modern Greek», Languages and Areas, Chicago, Illinois.
Κλαίρης, Χ. – Μπαμπινιώτης, Γ. 1998: Γραμματική της Νέας Ελληνικής (Δομολειτουργική – Επικοινωνιακή): Το Όνομα της Νέας Ελληνικής, τ. Ι., Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κλαίρης, Χ. – Μπαμπινιώτης, Γ. 1999: Γραμματική της Νέας Ελληνικής (Δομολειτουργική – Επικοινωνιακή): Το Ρήμα της Νέας Ελληνικής, τ. ΙΙ., Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κλαίρης, Χ. – Μπαμπινιώτης, Γ. 2001: Γραμματική της Νέας Ελληνικής (Δομολειτουργική – Επικοινωνιακή): Τα Επιρρηματικά Στοιχεία, τ. ΙΙ.2, Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Κοντοσόπουλος, Ν.Γ. 2001: Διάλεκτοι και Ιδιώματα της Νέας Ελληνικής, Αθήνα: Γρηγόρης.
Labov, W. 1976: Sociolinguistique, (trad. Kihm A.), Minuit.
Labov, W. 1981: «Building on empirical foundations», Directions in Historical Linguistics, II, Austin, Texas: Univ. of Texas Press.
Mackridge, P. 2000: Η Νεοελληνική Γλώσσα, (μτφ. Πετρόπουλος Κ.Ν.), Αθήνα (Πατάκης).
Martinet, A. 1955: Économie des changements phonétics. Traité de phonologie diachronique, Paris (Francke).
Moυστοξύδης, Α. – Κουτλουμουσιανός, Β. 1845: Υπόμνημα Ιστορικόν περί της Νήσου Ίμβρου, εν Κωνσταντινουπόλει (Κορομηλάς – Πασπάλης).
Μπαμπινιώτης, Γ. 1980: Θεωρητική Γλωσσολογία, Αθήνα.
Παπαγεωργίου, Σ.Ν. 1994: Ίμβρος ( η Ιστορία ενός Ελληνικού Νησιού), Αθήνα (Σύλλογος προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων).
Παπαδόπουλος, Α. 1926: Γραμματική των Βορείων Ιδιωμάτων της Νέας Ελληνικής, Αθήνα.
Saussure, F.de. 1978: Cours de Linguistic générale, Paris (Payot).
Σετάτος, Μ. 1983-4: «Παρατηρήσεις στις πτώσεις της Νέας Ελληνικής», Γλωσσολογία 2-3, 69-74.
Tζιτζιλής, Ν. 2000: «Νεοελληνικές Διάλεκτοι και Νεοελληνική Διαλεκτολογία», Η Ελληνική Γλώσσα και οι Διάλεκτοί της, Αθήνα (Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας), 15-22.
Tsamadou, I. 1984: Le Genitif en Grec Moderne (Étude de syntaxe et de variation morphosyntaxique), Διδ. Διατρ., Paris 7.
Φάβης, Β. 1951: «Ο δυναμικός τονισμός της Βορείας Ελληνικής και τα αποτελέσματα αυτού», Αθηνά 55, 3-18.
Φόρης, Β. 1956: Το αρσενικό άρθρο στα βόρεια ιδιώματα, Θεσσαλονίκη.
Φραγκουδάκη, Ά. 1993: Γλώσσα και Ιδεολογία, Αθήνα.
Χαραλαμπάκης Χρ. 1972: «Το πρόβλημα της ακριβούς αποδόσεως της προφοράς των ιδιωματικών φθόγγων», Αμάλθεια 3: 27 – 30.
Χατζιδάκις, Γ. 1905-7: Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, τ. 1-2, Αθήνα.

Πηγή: Σύλλογος Ιμβρίων Αθηνών
Ξενοφών Τζαβάρας 2005: "Γλωσσικές τάσεις της γενικής στο συντακτικό επίπεδο του ιμβριακού ιδιώματος", Πρακτικά 2ης Συνάντησης Εργασίας Μεταπτυχιακών Φοιτητών του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, 14-16 Μαρτίου 2003: 126-137.

27/2/10

ΤΟ ΙΜΒΡΙΑΚΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ ΣΤΗΝ WIKIPEDIA - WAPEDIA

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί τμήμα του λήμματος "Ίμβρος" της γνωστής διαδικτυακής εγκυκλοπαίδειας Wikipedia (Βικιπαίδεια) και Wapedia (Βαπαίδεια). Παρόλο που η βιβλιογραφία που ακολουθεί, δεν αναφέρεται - σε αντίθεση με τον τίτλο της - μόνο στο γλωσσικό ιδίωμα της Ίμβρου, θεωρήσαμε προτιμότερο να μην επέμβουμε στο κείμενο, αλλά να το αναδημοσιεύσουμε αυτούσιο. (Νιμπριώτ'ς)

9. Ιμβριακό Γλωσσικό Ιδίωμα
Το ιμβριακό ιδίωμα ανήκει στα λεγόμενα βόρεια νεοελληνικά ιδιώματα, σύμφωνα με την - κλασσική πλέον - διάκριση του Γεωργίου Χατζιδάκι, καθώς παρουσιάζει το φαινόμενο της αποβολής των ατόνων φωνηέντων /i, u/ και της κώφωσης των /e, o/ σε /i, u/ αντίστοιχα. Αξιοσημείωτη είναι η διατήρηση σημαντικού αριθμού αρχαιοελληνικών στοιχείων τα οποία δεν υπάρχουν πλέον στην κοινή νεοελληνική γλώσσα σε επίπεδο τόσο λεξιλογίου όσο και γραμματικής. Από τα βασικότερα χαρακτηριστικά του ιδιώματος είναι τα εξής:

•Συχνή ύπαρξη δυσπρόφερτων αλλεπάλληλων συμφώνων (πχ: κουσκ'νίχ'ς).
•Χρήση του τύπου ι (αντί ο) στην ονομαστική ενικού αρσενικού γένους του οριστικού άρθρου (πχ: ι πατέρας).
•Σχηματισμός του α΄πληθυντικού Ενεστώτα και Παρατατικού των ρημάτων μέσης φωνής και με την κατάληξη -ματσ' (πχ: δινόματσ', κρατιέματσ').

10. Βιβλιογραφία για Ιμβριακό Γλωσσικό Ιδίωμα
•Ανδρέου Η. - Γ. 1991: "Η Ίμβρος στην αρχαιότητα", Αρχαιολογία και Τέχνες 41: 92-100.
•Ανδριώτης Ν. 1930: "Περί του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου", Αθηνά 42: 146-187.
•Ανδριώτης Ν. 1955: "Τα σύνθετα του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου", Αρχαίο Θρακικού Λαογραφικού και Γλωσσικού Θησαυρού 20 (Εταιρεία Θρακικών Μελετών): 225-270.
•Ανδριώτης Ν. 1973: "Μεσαιωνικά στοιχεία του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου", ΕΕΦΣΑΠΘ 12: 509-520.
•Ανδριώτης Ν. 1949: "Οι αρχαϊσμοί του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου", Ίμβρος 30: 117-119.
•Γρυντάκης Γ.Μ. 1995: Ίμβρος και Τένεδος: δυο ξεχασμένα ελληνικά νησιά (1910-1930), Αθήνα (Σύλλογος Ιμβρίων Αθηνών).
•Εταιρεία Μελέτης Ίμβρου και Τενέδου 2010: Τοπωνυμικός χάρτης της Ίμβρου, Ξ. Τζαβάρας (επιμ.), Θεσσαλονίκη.
•Καράς Μ. 1987: Η νήσος Ίμβρος: Συμβολή εις την εκκλησιαστικήν ιστορίαν της, Θεσσαλονίκη (Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών).
•Μουστοξύδης Α. - Β. Κουτλουμουσιανός 1845: Υπόμνημα ιστορικόν περί της νήσου Ίμβρου, εν Κωνσταντινουπόλει (Κορομηλάς-Πασπάλης).
•Μπασέα-Μπεζαντάκου Χρ. 2003: "Η σημασιολογική λειτουργία της προθέσεως συν ως προθήματος στα σύνθετα του ιδιώματος της Ίμβρου", Πρακτικά του Δ΄Συνεδρίου Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας, 6-8 Δεκεμβρίου 2001, Αθήνα: 351-362.
•Νταλντάς Ν. 1982: Ιστορική-Λαογραφική μελέτη της Ίμβρου, Θεσσαλονίκη.
•Ξεινός Κ.Σ. 1981: Του νησιού μας η γλώσσα: γλωσσάρι της Ίμβρου, Θεσσαλονίκη.
•Ξεινός Κ.Σ. 1987/1988: Λαογραφικά της Ίμβρου, τόμ.1,2, Θεσσαλονίκη.
•Παντελίδης Ν. 2003: "Τα τέρματα της μεσοπαθητικής φωνής στο ιδίωμα της Ίμβρου σε σύγκριση με άλλα ιδιώματα του βορειοανατολικού Αιγαίου", Πρακτικά του Δ΄Συνεδρίου Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας, 6-8 Δεκεμβρίου 2001, Αθήνα: 383-392.
•Παπαγεωργίου Σ.Ν. 1994: Ίμβρος: η ιστορία ενός ελληνικού νησιού, Αθήνα (Σύλλογος προς Διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων).
•Τζαβάρας Ξ. 2003: "Αρχαϊκά στοιχεία στο γλωσσικό ιδίωμα της Ίμβρου", Πρακτικά του Δ΄Συνεδρίου Νεοελληνικής Διαλεκτολογίας, 6-8 Δεκεμβρίου 2001, Αθήνα: 493-512.
•Τζαβάρας Ξ. 2005/2007: "Η Ίμβρος στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς", Θρακικά 15 (62) (Θρακικό Κέντρο - Εταιρεία Θρακικών Μελετών): 10-38.
•Τζαβάρας Ξ. 2005: "Γλωσσικές τάσεις της γενικής στο συντακτικό επίπεδο του ιμβριακού ιδιώματος", Πρακτικά της 2ης Συνάντησης Εργασίας Μεταπτυχιακών Φοιτητών Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, 14-16 Μαρτίου 2003, Αθήνα: 126-137.
•Τζαβάρας Ξ. 2008: "Τάσεις και καταστάσεις της γενικής στο μορφολογικό σύστημα του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου", Ελληνικά 58 (1) (Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών): 117-127.
•Τζαβάρας Ξ. 2008: "Παραγωγική μορφολογία του ρήματος του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου", Ιμβριακά 19 (3) (Κέντρο Ιμβριακών και Τενεδιακών Σπουδών), Μελβούρνη.
•Τζαβάρας Ξ. 2009: "Η μορφολογία του ρήματος στο γλωσσικό ιδίωμα της Ίμβρου: πρόταση κατηγοριοποίησης", Πρακτικά της 4ης Συνάντησης Εργασίας Μεταπτυχιακών Φοιτητών Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, 1-3 Ιουνίου 2007, Αθήνα: 329-339.
•Χατζηαντωνίου Κ. 1999: "Αφιέρωμα στην Ίμβρο", Ελληνική Διεθνής Γλώσσα 5: 2 (38), Αθήνα: 115-134.

Πηγή: Wapedia, Wikipedia

26/2/10

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΙΜΒΡΟΥ - ΤΕΝΕΔΟΥ (ΓΕΝΙΚΑ)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ,ΟΔΗΓΟΣ ΙΜΒΡΟΥ & ΤΕΝΕΔΟΥ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΙΜΒΡΟΥ & ΤΕΝΕΔΟΥ
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ ΒΑΣΙΚΗ
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Του ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΚΑΛΑΪΤΖΗ
Ίμβριου Συγγραφέα και Διευθυντή εφημερίδων στη Μελβούρνη.

Α' Εφημερίδες.

1) Η Φωνή της Ίμβρου. Ίμβρος 1922, για λίγους μήνες κυκλοφόρησε από τον τυπογράφο - πρόσφυγα Δαρδανελλίων Ε. Τερζόπουλο, μετέπειτα εκδότη του π. "Γυναίκα" Αθηνών.
2) Η Φωνή της Ίμβρου. Κων/πολη 1958-65. Διευθυντές, διαδοχικά εχρημάτισαν οι Δημ. Ροΐδης, Ζαχ. Νταμπάνης και Κ. Ταρακτσής, ήταν όργανο του Συλλόγου Ιμβρίων Κων/πολης, μηνιαία, 4σέλιδος, τρίστηλος.
3) Η Φωνή του Συνδέσμου. Κων/πολη 1950-51, κυκλοφόρησαν μόνο δύο φύλλα. Διευθυντής ο Δ. Ροΐδης, 6σελίδος- 8σέλιδος.
4) Η Φωνή των Ιμβρίων και Τενεδίων. Μελβούρνη 1971-72. Διευθυντής ο Παν. Καλαϊτζής, μηνιαία, 4σέλιδος, σε όφσετ.
5) Ιμβριακή Ηχώ. Αθήνα 1971-75. Διευθυντής ο Ανέστης Πρίγκος, μη­νιαία, 4σέλιδος με αρκετές διακοπές, σε λινοτυπία.
6) Ίμβρος. Αθήνα 1973-92. Διευθυντής, ο εκάστοτε Πρόεδρος του Συλλόγου Ιμβρίων Αθηνών, του οποίου και είναι επίσημο όργανο. Μετά εξελίχθηκε σε έγχρωμο περιοδικό, μηνιαία, 4σέλιδος- 8σέλιδος, σε λινοτυπία.
7) Ιμβριακός Φάρος. Μελβούρνη 1979-81. Διευθυντής ο Π. Καλαϊτζής, μηνιαία, 10σέλιδος, σε φωτοαντίγραφα.
8) Ιμβριακός Τύπος. Αθήνα 1981-82. Διευθ. Ο Π. Καλαϊτζής, μηνιαία, 10σέλιδος, σε φωτοαντίγραφα.
9) Ιμβριακό Βήμα. Μελβούρνη 1983-84. Διευθυντής ο Π. Καλαϊτζής, μηνιαία, 10 σέλιδος- 20σέλιδος, σε φωτοαντίγραφα.
10) Ιμβριακός Αγώνας. Μελβούρνη 1985-; Διευθ. ο Π. Καλαϊτζής, μηνιαία, 10σέλιδος- 26σέλιδος, σε φωτοαντίγραφα.
11) Δικαίωμα. Είναι όργανο του Συλλόγου Ιμβρίων, Κων/τών, Ανατολικοθρακών, Τενεδίων Κομοτηνής, μηνιαία, 10σέλιδος, οι 2 σελίδες σε αγγλική μετάφραση.
12) Επίσης Τουρκόφωνες εφημερίδες που κυκλοφόρησαν για το νησί μας στην Ίμβρο και Τσιανάκ Καλέ είναι οι εξής: α) Αντά Ποστασή, β) Γιεσήλ Αντά, γ) Ιμροζούν Σεσή, δ) Οζλέμ, ε) Γκιοκτσιέ Αντά, στ) Σαμπάχ.

Β' Περιοδικά.

1) Ίμβρος. Κων/λη 1947-53. Διευθυντής ο Α. Ζαφειριάδης, Αρχισυντά­κτης ο Αθ. Σπόρος, μηνιαίο, εγκυκλοπαιδικό, πολυσέλιδο, είχε μερικές διακοπές, για την εποχή του θεωρείται θαύμα, σχήμα 4° δίστηλο, με αραιό διάκοσμο.
2) Ίμβρος. Κων/λη 1955-56. Κυκλοφόρησαν μόνο 4 τεύχη. Διαχειριστής ήταν η Μητρόπολη Ίμβρου και Τενέδου, σχήμα 8°, πολυσέλιδο, δί­στηλο.
3) Κριτόβουλος. Μελβούρνη 1971 Διευθυντής ο Π. Καλαϊτζής, είναι επίσημο όργανο του "Κέντρου Ιμβριακών και Τενεδιακών Σπουδών Μελβούρνης". Κυκλοφορεί ως ετήσια επετηρίδα σε 8° σχήμα με αραιά παραρτήματα. Μερικοί τόμοι είναι ογκώδεις.
4) Ιμβριώτικα. Θεσσαλονίκη 1981. Διευθυντής ο εκάστοτε Πρόεδρος της Ένωσης Ιμβρίων Βορείου Ελλάδος. Είναι έγχρωμο, πολυσέλιδο, τρι­μηνιαίο, επίσημο όργανο του Συλλόγου Ιμβρ. Θεσ/νίκης, σχήμα 4°.
5) Ίμβρος. Αθήνα 1992. Επίσης πολυσέλιδο, έγχρωμο, τριμηνιαίο περιο­δικό, είναι η εξέλιξη της προαναφερθείσας εφημερίδας των Ιμβρίων Αθηνών, 8° μεγάλο σχήμα.

Γ ' Δελτία (ενημερωτικά- φοιτητικά).

1) Ε.Ν.Ι.Α.= Ιμβριώτικα Νιάτα. 1982-83. Είναι όργανο της Νεολαίας του Συλλόγου Ιμβρίων Αθηνών, 8° σχήμα, δίστηλο.
2) Δελτίο Μαθητικό. Κων/πολη 1956-57. Όργανο της μαθητιώσας Νεολαίας της Κων/πολης, 8° σχήμα στη γραφομηχανή ή και στο χέρι.
3) Η Ένωση. Εξαμηνιαίο δελτίο του Συλλόγου Ιμβρίων Ελβετίας. Διευ­θυντής ο Κ. Ζούμπος, 4° σχήμα σε πολύγραφο.
4) Τα Τενεδιά. Όργανο διδασκαλικό των εκπαιδευτικών Τενέδου. Διευθ. ο δάσκαλος Αποστολόπουλος. (μονόφυλλο).
5) Έπαλξις. Μονόφυλλο, όργανο των Συλλόγων Ιμβρίων, Κων/τών, Τενεδίων, Ανατολικοθρακών. Κομοτηνή. Διευθυντής ο Σ. Σολταρίδης.
6) Ίμβρος. Μηνιαίο μονόφυλλο σε φωτοαντίγραφα, 8° σχήμα, όργανο της Πανιμβριακής Αδελφότητας Αμερικής στις Ηνωμένες Πολιτείες Νέα Υόρκη.
7) Imbrian's Times. Φοιτητικό δελτίο της Νεολαίας Ιμβ. Μελβούρνης (1989-90).

Δ' Λευκώματα.

1) Λεύκωμα της Νήσου Ίμβρου. θεσσαλονίκη 1938. Κυκλοφόρησε με την φροντίδα του Μητρ/λίτη Ίμβρου Ιακώβου Παπαπαϊσίου και την επιστασία του καθ. Ν. Ανδριώτη. Το 1990 το μισό εξ αυτού επανακυ­κλοφόρησε με προοπτική αργότερα να κυκλοφορήσει και το άλλο μισό, εκ μέρους του Π. Καλαϊτζή. Μελβούρνη 1990, φωτογραφίες ασπρόμαυρες.
2) Αφιέρωμα. 1986. Αφιερώνεται στον Αρχ. Αμερικής Ιάκωβο με την ευκαιρία της 25ης επετείου της ανάρρησης του στον θρόνο Αμερικής. Σχήμα όγδοο.
3) Εορτοδρόμιον. Έκδοση της Μητρόπολης Διδυμοτείχου, προς τιμήν του εορτοδρομούντος Αμερικής Ιακώβου, επί της 25ης επετηρίδας του. Σχήμα όγδοο, διπλόφαρδο.
4) Ξενία. Τιμητικός τόμος με αφορμή την 25η επετηρίδα του Αρχ. Αμερικής 1985. Σχήμα όγδοο.
5) Γκιοκτσιέ Αντά- (Ίμβρος). Κων/πολη 1988. Εξεδόθη τουρκιστί υπό του καθ. Ερόλ Σαϊγγή σε δύο στήλες, τουρκιστί και αγγλιστί. Αργότερα επανακυκλοφόρησε με ελληνική μετάφραση μαζί με την τουρκική και αγγλική το ίδιο, με λίγες φωτογραφίες επιπλέον. Έγχρωμο. Σχήμα 4°.
6) Τenedos. Εξεδόθη υπό του Άγγλου ιατρού κατά την Αγγλο-γαλλική εκστρατεία στην Καλλίπολη. Σχήμα 4° με γελοιογραφίες.
7) Ίμβρος. Λεύκωμα για το νησί της Ίμβρου του Σπ. Μελετζή. Εκδόθη­κε από τον Σύλλογο Ιμβρίων Αθηνών. Αθήνα 1996. Σχήμα 4° μεγάλο, προσεγμένο από κάθε άποψη, οι φωτογραφίες είναι έγχρωμες, εξαιρετικές.
8) Ίμβρος. Λεύκωμα, έκδοση Καστανιώτη, του Κ. Στόφορου, Αθήνα 1998. Σχήμα όγδοο, ασπρόμαυρες φωτογραφίες.
9) Ίμβρος- Τένεδος, τα πολύπαθα νησιά. Αθήνα 1994, έκδοση της "Καθημερινής", Επτά Ημέρες. Σχήμα 5° με έγχρωμες φωτογραφίες.
10) Κοιτίδες Ελληνισμού (σελίδες 1-96 αφιερωμένο στα νησιά Ίμβρου-Τενέδου). Αθήνα 1996, έκδοση"Καθημερινής", Επτά Ημέρες. Σχήμα 4°.
11) Η Λευκή Βίβλος της Ιμβρου.
12) Λουλούδια και Τοπία. Αθήνα 1994, έκδοση του Ν. Παλαιόπουλου. Σχήμα 8°.

Ε' Ανάτυπα.

1) Η δραστηριότης του Ελ. Στόλου πέριξ της Ιμβρου το 1912-13. Κωνσ/πολη 1965. Υπό του Π. Καλαϊτζή, ανάτ. από εφημ. "Προσφυ­γικός Κόσμος", φυλ. 2840 και εξής.
2) Επίτομος Αρχαία Ιστορία της Ιμβρου. Κων/πολη 1967. Υπό Π. Καλαϊτζή, ανάτυπο από εφημ. "Χρόνος" Κομοτηνής.
3) Το φορολογικό καθεστώς της Ίμβρου... Κων/πολη 1969. Υπό του Π. Καλαϊτζή, ανάτυπο από "Προσφυγικός Κόσμος".
4) Εκκλησ. Ιστορία της Ίμβρου. Του Α. Ζαφειριάδη. Έκδ. Β' υπό Π. Κα­λαϊτζή, επηυξημένη και βελτιωμένη. Ανάτυπο από θρακικό τόμο 45° του θρακικού Κέντρου. Αθήνα 1971.
5) Συμβολή στην Ιστορία Ίμβρου και Τενέδου. Ανάτυπο από Α' κοινό τόμο θρακικών και Εταιρείας θρακικού Αρχείου. Αθήνα 1978. Υπό Π. Καλαϊτζή.
6) Κείμενα περί του νομικού καθεστώτος... Ανάτυπο από τον Δ' κοινό τόμο θρακικών και Εταιρείας Θρακικών Μελετών. Αθήνα 1984. Υπό του Π. Καλαϊτζή.
7) Η Λαϊκή τέχνη της Ίμβρου. Αθήνα 1984. Ανάτυπο από την εφημ. "Προ­σφυγικός Κόσμος". Υπό του Π.Καλϊτζή.
8) Αρχαία λατρευτικά κατάλοιπα... Ανάτυπο από τον 3ο τόμο Ημερολόγιο-Λεύκωμα της Θράκ. Εστίας Θεσσαλονίκης, Θεσ/νίκη. 1984. Υπό του Π. Καλαϊτζή.
9) Ανθενωτικός αγώνας των Ιμβρίων. Ανάτυπο από το "Μυριόβιβλος" τεύχος 7. Αθήνα 1985. Υπό του Π. Καλαϊτζή.
10) Αρχείον του Γ. Παπουτσιδάκη. Ανάτυπο από εφημ. "Προσφυγικός Κόσμος". Αθήνα 1990. Υπό Π. Καλαϊτζή.
11) Imbros and Tenedos. Ανάτυπο από το "JOURNAL HELLENIC DIASPORA". 1980, μετάφραση υπό του Δ. Σωφρονίου και επανεξεδόθη εις το περιοδικό "Ίμβριώτικα" 1984 και στο "ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ" 1981.
12) Ιερά Μητρόπολις Ίμβρου και Τενέδου. Ανάτυπο από το "Εκκλησία και Θεολογία" της Αρχιεπ. Θυατείρων. Τόμ. Β', Αθήνα 1981. Του ΒασιλείουΑτέση, Μητρ/λίτη πρώην Λήμνου.
13) Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός. Ανάτυπο από το "Ξενία", 1985Θεσσαλονίκη, υπό Βαρθολομαίου Αρχοντώνη.
14) Ίμβρος. Ανάτυπο από το π. "Ονόματα", τομ. 5, από τον Ι. Θωμόπουλο.Αθήνα 1980.
15) Κριτόβουλος ο Ίμβριος και το ιστορικό του έργο. Ανάτυπο από περιοδ."Ελληνικά", τόμ. Β', από τον Ν. Ανδριώτη (1928).
16) Το δράμα της Ίμβρου. Ανάτυπο από την εφημ. "Χρόνος Κομοτηνής",είναι γραπτό του Λ. Λαζαρίδη και δημοσιεύθηκε με την επιμέλεια του Π.Καλαϊτζή. Μελβούρνη 1990.
17) Πώς είδαν την Ίμβρο οι ξένοι περιηγηταί. Ανάτυπο από το "Λεύκωμα" Ίμβρου. Αθήνα 1938, του Ν. Ανδριώτη.
18) Περί του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου. Ανάτυπο από τον ΜΒ/ τόμο της Αθήνας. Αθήνα 1930, του Ν. Ανδριώτη.
19) Τα σύνθετα του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου. Ανάτυπο από τον 20ον τόμο του Αρχείου του θρακ. Λαογραφικού, Αθήναι 1955, του Ν. Ανδριώτη.
20) Μεσαιωνικά στοιχεία του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου Ν. Ανδριώτη. Ανάτυπο από επετηρίδα Φιλ. Σχολ. Θεσσαλ. Τόμος ΙΒ' Θεσσαλ.1973.
21) Γαμήλια έθιμα της Ίμβρου. Ανάτυπο από Πρακτικά του Γ'Συμπ. Λαογρ. του Βορειοελλαδικού χώρου. ΙΜΧΑ- θεσσαλ. 1979.
22) Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός. Ανάτυπο από επετηρίδα της Θεολ. Σχολ. Παν. Αθηνών. 1973, υπό του Κ. Διοβουνιώτου.
23) Μια επιγραφή στη Τένεδο.(Τουρκιστί). Ανάτυπο από περιοδ. Τουρκικής Ιστορίας, του Ορχονλού Τζιεγκίζ.
24) Η Τένεδος από κάθε άποψη. (Τουρκιστί). Ανάτυπο από εφημ. του Αφιόν Καραχισάρ, του Μεχμέτ Αϊγκέν.
25) Οι ενοριακοί ναοί της Ίμβρου. Ανάτυπο από τον 10ο τόμο του Κέντρου Μικρασιατικών Ερευνών. Οκτάβιου Μερλιέ, από την Ευγενία Χαλκιά. Αθ. 1993-94.
26) 1657 ΤΑRΙΗLΙ ΒΟΖCΑΑDΑ ΤΑΗRΙR,.Αvάτυπο από το ΤΑRΙΗ DΕRGΙSΙ τεύχος 26 της Φιλολογικής Σχολής της Κωv/πολης, του Τζιεγκίζ Ορχονλού.
27) "θαλασσοδάvειοv" έvας εκλιπώv θεσμος... Πειραιεύς 1971. Δελτίο Ναυτικού Επιμελ. της Ελ.τομ. 39-42. Του Στέφ. Μακρυμίχαλου.
28) Ίμβρος.1978 Αθήνα, ανάτυπο από το περιοδ. "ΟΝΟΜΑΤΑ", του Γιάννη Θωμόπουλου.
29) Γεωλογικαί έρευναι επί της νήσου Ίμβρου. Ανάτυπο από τα Δημοσιεύ­ματα του γεωλογικού γραφείου. Αριθμ. 14, Αθήναι 1926. Του Γ.Κ. Γεωργαλά.
30) Ανεύρεσις ηωκαίνου στρώματος και εκρήξεως μικρογρανουλίτου εις την νήσον Ίμβρον. Ανάτυπο εκ του Ορυκτολογικού και Περιγραφικού Εργαστηρίου. Του Κωνστ.Α. Κτενά.

ΣΤ'. Άλλες Σωματειακές ανεξάρτητες εκδόσεις.

1) Η Ίμβρος από τον Όμηρο έως σήμερα. Του Συλλ. Ιμβρίων Αθηνών. Αθήνα 1993.
2) Πανιμβριακό Συμπόσιο. (Πρακτικά). Του Συλλ. Ιμβρ. Αθ. Αθήνα 1991.
3) Ιμβριακό Διήμερο. (Πρακτικά). Του Συλλ. Ιμβρ. Αθ. Αθήνα 1993.
4) Ίμβρος και Τένεδος. Έκδοση του Συλλ. Ιμβρ. Αθ. από τον Γ. Γρυντάκη. Αθήνα 1995.
5) Ίμβρος. (Διάλεξη). Έκδοση της Ένωσης Μακεδονίας - Θράκης Ιμβρίων. Θεσ/νίκη. 1954. Του Ν. Ανδριώτη.
6) Η Τένεδος. Έκδοση της Εταιρείας Μελ. της Ιστορίας Ίμβρου. Θεσ/νίκη. 1988, από τον Αργύρη Ποντικάκη.
7) Λαογραφικά της Ίμβρου. Έκδ. της Εταιρείας... Θεσ/νίκη. τόμος Α' 1987, τόμος Β' 1988 του Κ. Ξεινού.
8) Η αποδημία των Ιμβρίων κατά τον εικοστό αιώνα και οι παροικίες τους. θεσσαλονίκη 1990, έκδοση της Εταιρείας.
9) Ιμβριώτικες Ιστορίες, θεσσαλονίκη 1996, έκδοση της Εταιρείας.
10) Η Λευκή Βίβλος της Ίμβρου. θεσσαλονίκη 1994, έκδοση της Εταιρείας.
11) Δελτίο Αρχείου Ίμβρου. Αρ. Ι. Θεσ/νίκη. 1994, έκδοση της Εταιρείας.
12) Του νησιού μας η γλώσσα. (Γλωσσάρι της Ίμβρου). θεσσαλ. 1981, του Κ. Ξεινού.
13) Οι οικισμοί της Ίμβρου. θεσσαλονίκη 1998. Της Εταιρείας Μελέτης της Ίμβρου.

Ζ/ Κοινές εκδόσεις των Συλλ. Αθηνών και Θεσσαλ.

1) Ίμβρος και Τένεδος, Θεσ/νίκη. 1986, του Γ. Τενεκίδη.

Η' Νεώτερες ανεξάρτητες εκδόσεις.

1) Η Τένεδος. Β' έκδ. Αθήνα 1991, της Αντουανέττας Καλλέγια.
2) Το Τραγούδι της Ιμβρου. Αθήνα 1980, του Ν. Κουλού.
3) Βαρθολομαίος Κουτλουμουσιανός. Θεσ/νίκη. 1980, του Γ. Μουχάλη.
4) Η ζωή μου. Αθήνα 1979, του Τ. Χατζηανδρέου.
5) Ίμβρος. (Ποιήματα). Αθήνα 1971 και Β' έκδ. 1972, Φ. Τζαβάρα.
6) Ίμβρος. Αθήνα 1994, της Σόφης Παπαγεωργίου.
7) Παροιμίες και αφηγήματα. Αθήνα 1991, Ευσ. Γαζιάρης.
8) Ίμβρος. Αθήνα 1993, του Ν. Παλαιόπουλου.
9) Η νήσος Ίμβρος. θεσσαλονίκη 1987, του Μ. Καρά.
10) Η λαϊκή Αρχιτεκτονική της Ίμβρου. Αθ. 1973, έκδοση της Ακαδημίας Αθηνών. Του Αριστείδη Πασαδαίου.
11) Τα Αγρίδια. Κατερίνη 1995, υπό Χρυσ. Καλαϊτζή.
12) Ίμβρος - Τένεδος... Αθήνα 1996, του Ν. Σηφουνάκη.
13) Η Τένεδος. (Τουρκιστί). Της Ένωσης Αμπελουργών Τενέδου.
14) Ιστορική- Λαογραφική μελέτη της Ίμβρου. Θεσ/νίκη. 1982, Ν. Νταλντά.
15) Τουρκική αρθρογραφία... Αθήνα 1969, του Π. Καλαϊτζή.
16) Ο Κλήδονας εις την Ίμβρον. Κων/πολη 1964, του Π. Καλαϊτζή.
17) Βιβλιογραφία των νησιών Ίμβρου και Τενέδου. Του Π.Καλαϊτζή.
18) Τουρκική Βιβλιογραφία των νησιών Ίμβρου και Τενέδου. Του Π. Καλαϊτζή. Αθήνα 1986.
19) Η αγοραία ποίηση της Ίμβρου. Κων/πολη 1970, του Π. Καλαϊτζή.
20) Από τα εύθυμα της Ίμβρου. Κων/πολη 1961, του Π. Καλαϊτζή.
21) Ρεμπέτικα... Μελβούρνη 1973, του Π. Καλαϊτζή.
22) Επαγγελματικό Γλωσσάρι Ίμβρου. Κων/πολη 1966, του Π. Καλαϊτζή.
23) Η λαϊκή ποίηση της Ίμβρου. Κων/πολη 1968, του Π. Καλαϊτζή.
24) Τραγούδια μερακλίδικα της Ίμβρου. Μελβούρνη 1986, του Π. Καλαϊτζή.
25) Τραγούδια ερωτικά της Ίμβρου. Μελβούρνη 1986, του Π. Καλα'ιζτή.
26) Ιμβριακά σατυρικά αφηγήματα της Ίμβρου. Κων/πολη 1970.
27) Στατιστικά στοιχεία... Αθήνα 1972, του Π. Καλαϊτζή.
28) Από τα ευτράπελα της Ίμβρου. Μελβούρνη 1974, του Π. Καλαϊτζή.
29) Ταξιδιώται και Γεωγράφοι για τα νησιά Ίμβρου- Τενέδου. Αθ. 1974.
30) Διοικητικοί αποφάσεις και πρωτοβουλίαι... Ίμβρου. Μελβούρνη 1987, υπό του Π. Καλαϊτζή.
31) Η Λησμονημένη Τένεδος. Αθήνα 1996, έκδοση ," Ανατολή". Του Μ. Αρσενιάδη.
32) Πεθαμένη γη. Αθήναι 1976. Του Σωτήρη Θεοχάρη.
33) Ιχνηλατώντας... Αθήνα 1996, του Σωτήρη Θεοχάρη.

Θ' Άλλες καλές, σημαντικές, μακροσκελείς εργασίες που δημοσιεύθηκαν σε τόμους αλλά δεν έγιναν σε ιδιαίτερα ανάτυπα, είναι οι εξής για τα νησιά μας:

1) "Ιωάννης Καποδίστριας- Μουστοξύδης - Κουτλουμουσιανός". Θησαυρίσματα, τόμ. Α', Βενετία 1962. Του Κ. Δημαρά.
2) Λαογραφία και Ιστορία της Ίμβρου. Αρχείο Θράκης, τόμ. 38, Αθήνα 1975, της Ελένης Βλάχου.
3) Βυζαντινές επιγραφές... και στο νησί Ίμβρος. (Γαλλιστί). Αρχαιολογικό Αρχείο, τόμ. 43, 1988. Αθήνα 1995, της Αικατερίνης Ασδραχά.
4) Η Ίμβρος στην Αρχαιότητα. Περιοδ. "ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ", τεύχος, 41 (1991), Αθήνα 1991 του Ηλ. και Γιάννας Ανδρέου.
5) Θυσία ταύρων και νεκρικά έθιμα... στο ίδιο .τεύχος, της Ελένης Ψυχογιού.

Ι' Χειρόγραφες εργασίες (Ανέκδοτες)

1) Γεωργοοικονομική μελέτη.. της νήσου Ίμβρου. θεσσαλονίκη 1964, του Μαυριανού Γραφιαδέλλη.
2) Ιστορικό Αρχείο περί Ίμβρου και Τενέδου. Αποτελείται από όλα τα γνω­στά Αρχεία για τα νησιά μας, τώρα δακτυλογραφείται και συμπληρώνε­ται συνέχεια, περιέχει τμήμα του Αρχείου Υπουργείου Εξωτερικών Ελ., των κατάλοιπων του Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού από τη Θεολ. Σχολ. Παν. Αθηνών, της Εθνικής Βιβλιοθήκης Αθηνών, της Αδελφότητας Ιμβρ. Αιγύπτου, του Πανλημνιακού ταμείου Λήμνου, της Θεολ. Σχολ. Χαλκ. κ.λ.π., καταρτίζεται από τον Διευθυντή του Κέντρου Ιμβριακών και Τενεδιακών Σπουδών Μελβούρνης Παναγιώτη Καλαϊτζή.
3) Άμεσος συλλογή λαογραφικής ύλης εκ της νήσου Ίμβρου. Αρ. πρωτ. 152 (1968). Λαογραφικό σπουδαστήριο Παν. Αθηνών.
4) Λαογραφικά Ίμβρου. Χειρόγραφο της Θεανώς Τερζή. Στο ίδιο Αρχείο.
5) Λαογραφικά Ίμβρου. Χειρόγραφο 2704, σελ. 17 (1976), συλλογή Άννας Χαλάτση, περιεχόμενα. Δωδεκαήμερον. Στο ίδιο Αρχείο.
6) Λαογραφικά Ίμβρου. Χειρόγραφο 2926, σελ. 192 (1978) συλλογή Άννας Γουίλ-Μπαδιεράκη.
7) Λαογραφικό υλικό για τα νησιά μας περιέχει και το χειρόγραφο υπ' αριθ­μόν 344, στο ίδιο Αρχείο του Παν. Αθηνών, της Ερμιόνης Σταυροπούλου, περί υφαντικής του Αγ. Θεοδώρου Ίμβρου (1968).

ΙΑ' Δημοσιογραφικό Υλικό.

Πολύτιμο δημοσιογραφικό υλικό περί των νησιών Ίμβρου και Τενέδου κυρίως για τα έτη 1912-1923 έχουν οι Λεσβιακές Εφημερίδες της εποχής εκείνης και πιο πολύ οι "ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΛΟΓΟΣ", "ΣΑΛΠΙΓΞ", "ΠΡΟΟΔΟΣ". Επίσης οι πολιτικές εφημ. έκτοτε των Αθηνών και Θεσσαλονίκης.

ΙΒ' Παλαιότερες Εκδόσεις.

1) Ιστορικό Υπόμνημα της νήσου Ίμβρου. Κων/πολη 1845 υπό Μουστοξύ­δη και Βαρθολομαίου Κουτλουμουσιανού, το ίδιο επανεξεδόθη στην Αλεξάνδρεια το 1907 υπό του Δ. Εικοσιδυού με λίγες προσθήκες, καθώς επίσης τελευταία υπό του εκδοτ. οίκου Κωστανιώτη το 1985 της πρώ­της έκδοσης πανομοιότυπα, όφσετ.
2) Νεανικά Φτερουγίσματα. Του Ι. Ψαριάρη στο Κάιρο το 1949.
3) Η Ελιά της Ίμβρου, το 1945.Π Αθήνα, του Στ. Παπασταυράκη.

ΙΓ ' Παλαιότερες ανέκδοτες εργασίες.

1) Η Ίμβρος και τα εφτά χωριά της. Του Αλέξανδρου Ζαφειριάδου.
2) Ιστορία Τενέδου. Του Βασιλ. Κάνδη.

ΙΔ' Πρόσφατες εκδοθείσες εργασίες.

Οι Εκκλησίες και τα ξωκλήσια της Ίμβρου. Αθ. (1998) του Χ. Καλαϊτζή.

ΙΕ' Βιβλιογραφικά φυλλάδια.

1). Βιβλιογραφικά στοιχεία, σχετικά με τα νησιά Ίμβρος - Τένεδος για πρώ­τη φορά επιχείρησε ο καθ. Ν. Ανδριώτης στο τέλος του Λευκώματος της νήσου Ίμβρου το 1938 κάπου 6-7 σελίδες και στο τέλος του περί Ίμβρου βιβλιαρίου του, έκδοση της Ένωσης Ιμβρίων Μακεδονίας - Θράκης κάπου 3 σελίδες, το 1954, Θεσσαλονίκη.
2). Αργότερα το 1973 την βιβλιογραφία αυτήν του Ν. Ανδριώτη την παρέ­λαβε ο Παν. Καλαϊτζής και την πολλαπλασίασε σε 20 σελίδες, όπου προσέθεσε και βιβλιογραφία των περί εξ Ίμβρου και Τενέδου μεγάλων ανδρών στον Γ' τόμο (παράρτημα) του "ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ" με τίτλο "Γενική βιβλιογραφία", την οποία διαίρεσε σε βασική και δευτερεύουσα καθώς και σε ελληνόφωνη και ξενόγλωσση. Μελβούρνη 1973.
3) Η ίδια προσπάθεια επιχειρήθηκε αργότερα στην εφημ. "ΙΜΒΡΟΣ", αριθμ. φύλ. 11 (1978) και εξής, μόνο, που εκεί έμεινε στα μισά. Μερικά άτομα του Δ. Συμβ. αντέδρασαν και την σταμάτησαν. Στην έκδοση αυτή είχε συμπεριληφθεί και νεότερη έρευνα που έγινε εκ μέρους του Π. Καλαϊτζή και έφθασε τις 100 σελίδες, οι οποίες και δημοσιεύθηκαν αργότερα στους τόμους του περιοδικού συγγράμματος "ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΟΣ" τμηματικά.
4) Συμπληρωματικά στοιχεία στη βιβλιογραφία Ίμβρου- Τενέδου, Αθήνα 1988 του Π. Καλαϊτζή.
5) Τουρκική βιβλιογραφία περί Ίμβρου - Τενέδου. Μελβούρνη 1986 του Π. Καλαϊτζή.
6) Βιβλιογραφία Ίμβρου· Τενέδου. Αθήνα 1989 του Π. Καλαϊτζή.
7) Ανυπόγραφος βιβλιογραφία. Ίμβρου - Τενέδου. Αθήνα 1990 του Π. Καλαϊτζή.
8) Ψευδώνυμος βιβλιογραφία. Ίμβρου- Τενέδου. Αθήνα 1986 του Π. Καλαϊτζή.
9) Βιβλιογραφία ερανισθείσα στο Μεσαιωνικό Αρχείο της Ακαδημίας Αθηνών, 1993 του ίδιου.
10) Αξιολογική βιβλιογραφία. Ίμβρου - Τενέδου, ανάτυπο από την εφημ. "Προσφυγικός Κόσμος" Αθήνα 198 του Π. Καλαϊτζή.
11) Ικανή βιβλιογραφία συγκέντρωσε και ο Μ. Καράς στο τέλος του σημα­ντικού του συγγράμματος "Η νήσος Ίμβρος", θεσσαλονίκη 1987.
12) Αναφορά στα Ιμβριακά έντυπα. Μελβούρνη 1985. Του Π. Καλαϊτζή.
13) Αποδελτίωση του Ιμβριακού Τύπου. Αθήνα 1999. Του Π. Καλαϊτζή.

ΙΣΤ' Περιηγητές.

Εργασίες περιηγητών, γεωγράφων, αρχαιολόγων, κ.λπ. που αναφέρονται στα νησιά Ίμβρου και Τενέδου.Οι κυριώτεροι είναι οι Κόνζε, Φρίντριχ, Μαρκέλους, Ντούρμπαχ, Α.Ντε Ρίντερ, Τούρνεφορ, Λα Κρουά, Λουνάϊ, Γκραβιέρ, Εγκλίς, Μπλάου, Τεσιέ, Λα Κιουνέτ, Μούρχαρτ, Γάλπολ, Ρά-ντολφ, Μποντνέρ, Ντόναλντ, Χεράβλτ, Σπόν, Γέλερ, Γκράχαμ, Ζίεμπαρ-τχ, Ουμπέρτι, Χέμερ και άλλοι πολλοί.

ΙΖ' Τουρκική βιβλιογραφία.

1) DEMİR, M. ve ACARA, A. (1955): Balıklarımızdan Uskumrunun göçleri ve biyolojisi üzerinde araştırmalar. Hidrobiyoloji Seri A. Cilt 2 Sayı 4.
2). GÖKALP, N. (1972): Edremit, Bodrum ve iskenderun Körfezlerinin plankton durumunun karşılaştırmalı incelemesi. Hidrobiyoloji.Sayı 3.
3). -(1974): Gökçeada zooplanktonu. Hidrobiyoloji, Gökçeada Süngercilik ve Balıkçılık Araştırma Rasat istasyonu faaliyet, raporları Bölüm l.
4) KARA, ÖF. (1974): Kuzey Ege denizinde (Gökçeada civarı ve Saroz Körfezi) eko sörvey çalışmaları. Hidrobiyoloji. Gökçeada Süngercilik ve Balıkçılık Araştırma Rasat istasyonu faaliyet raporları. Bölüm:!.
5) ÖNGÖR, S. - îmroz adasında tipik bir yerleşme şekli hakkında. Türk Coğr.Dergisi, no. 20, 1960.
6) YALÇINLAR, I. - Çanakkale Boğazı civarın in morfolojsi üzerine müşahedeler. Türk. Coğr. Dergisi, no. 11-12, Ankara 1949 (Observations sur la geomorphologie des environs des Dardanelles).
7) YÜCEL, T. - imroz'da coğrafik gözlemler (Geographische Beobachtungen auf imroz). Coğrafya Araştırmaları Dergisi, Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğr. Fak. Coğr. Enst. yayin no. l, 1966.
8) kurtoφlu Fevzi, Gelibolu ve Yφresi Ta rihi, istanbul, 1938
9) Lozan Barış Konferansı, Tutanakar ve Bel geler, Çev: Scha Meray, Cilt II, Takim II, Ankara, 1973
10) MANSEL Arif Mufid, Ege ve Yunan Tarihi, Ankara, 1971
11) ÇAMOCLU Semseddin, Çanakkale Boğazı ve Savaşları, İstanbul, 1962.
12) ERKÎN Feridun Cemal, Türk- Sovyet lişkkileri ve Boğazlar Meselesi, Ankara, 1968
13) Evliya Ηelebi, Evliya Ηelebi Seyahanamesi, Cilt III. V, istanbul, 1976.
14) ORHONLU Cengiz, "Bozcaada" Türk Kül-türü Dergisi, Sayı 83, 1969
15) TANSEL Dr. Selahattin, Mondros' dan Mudanya' ya Kadar, Cilt IV, Ankara, 1974
16) TUKIN Cemal, Osmanlı imparatorluğu Devrinde Boğazlar Meselesi, istambul, 1947.
17) ÇAKIR Ömer, "Çanakkale ve Çevresinde Nüfus Dağılımı", Yayınlanmamış, Bitirme Tezi, istanbul άniversitesi, 1981
18) çakıroölu Mübin, "imroz Adasi Monografyası" Yayınlanmamış, Bitirme Tezi, istanbul Üniversitesi, 1946.
19) Αda Ροstasi, Gϋnlϋk gazete, sahibi- mϋdϋrϋ Ηϋseyin Οktay 1mrοz 1966-96 (Τοπική, Τουρκόφωvος Εφημερίδα).
20) Βa^cιlar biιτ^i. Βοzcaada. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ίμβρια-κός Φάρος", Αριθμ.φυλ. 4, σελίδα 10 (Διαφημιστικό φυλλάδιο).
21) 1mrοz' un Sesi, sahibi- mϋdϋrϋ, Ηϋseyin Οktay, 1mrοz 1969-73. (Τοπική, Τουρκόφωvος εφημερίδα).
22) Ϊmrοz. Τiirk Αnsiklοpedisi, cilt 20, sayfa 114-116. Αvαδημοσιεύτηκε στηv εφημερίδα "Ίμβριακός Φάρος", αριθμ, φυλ. 12, (Το λήμμa Ίμβρος στηv Τουρκική εγκυκλοπαίδεια).
23) Οrhοnlu Cengiz, Βοzcaada da ffύrk eserleri ve Κitabeleri, Τiirk Κϋlturu, sayi 86 Αnkara 1969, sayfa 139-149. Αvαδημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Κριτόβουλος", Τόμος ... σελίδες ... αvάτυπο.
24) Οrhοnlu Cengiz. Βοzca Αda' daki Κοprϋlu Μehmet Ρ^a camli ve vakfihakkιnda. Τϋrk Κϋltύrϋ, sayi 142 (1974), sayfa 385-98. Αvαδημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Κριτόβουλος" Τόμ. 8 (1978), σελ. 47-50, Άρθρο.
25) Οrhοnu Cengiz, 1657 Τarihli Βοzcaada tahriri ve adadaki Τlirk eserlerine ait bazι nοtlar. Τarih Dergisinden ayn basιm, sayι 26. Ιstanbul (1972) Αvα-δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Κριτόβουλος" Αριθμ. Τομ.3 (1973), σελί-δες 11-17, και στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Φάρος" Αριθμ.φυλ. 2 σελ. 3 και εξής.
26) Οrhοnlu Cengiz, Gοkce Αda (Ιmrοz) Τϋrk Κϋltϋrϋnden ayri basim, sayi 112 (1972), sayfa 15-22. - Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Φάρος" αριθ. φυλ. 1, σελίδα 4, και στο περιοδικό "Κριτόβουλος" Τόμ. 11 (1981), σελ. 5-11.
27) Οzlem. Ηaftalιk gazete, sahibi - mϋdliru, Μehmet Βοztepe, Gοkce- ada 1976. Τουρκόφωvος έφημ.
28) Sabah, Ηaftalιk gazete, sahibi -mϋdliru, Dursun Sakιzll, hnrοz 1965-68. Τουρκόφωvος εφημ.
29) Sοysai Μumta. Κyabσlmayan Εge' de iki ada. Μilliyet (24 Μart 1976) Άρθρο. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Τύπος" αριθμ. φυλ.6, σελ. 6.
30) Yalçınlar ismail, Gökceda' nin Jeomorfolojisi. J.U.C.E.D. istanbul 1980, Şayi 23' den ari baskı.
31) Kara, Φ,F. Uysal A., Yurder G., Gφkηeada Civarının istavrit, Uskumru, Sardalya balıkları. I.U.H.A.E.Y. istanbul 1975, Sayı 13 (1975).
32) imroz, yeni adıyla Gökçeada devletin ilgisini bekliyor. Hakimiyet (9-9-80) Άρθρο Εφημ.
33) Turgut Etingό, ξmroz ve Bozcaada'da neler gφrdόk, Hayat dergisi. 1964.
34) Camoğlu Şemsettin, Çanakkale Boğazı ve savaşları, istanbul, 1962.
35) Ηanakkale ili (makalesi), Yurt Ansiklopedisi. Cilt 3, (1982) sayfalar 1802-1933.
36) Boğazlar meselesi. Türk Ansiklopedisi, cilt3, sayfa 185-198.
37) Ataηeri Ergon- Argavan Suzan. Bozcaada Ortaoku sahasında yapilan Kazi hakkında ön rapor 1961. Ayrı baskı. Ankara. T. Tarih Kur. T. Ark. Derg. N.: XI-2 (1961)
38) Oran Baskin, Türk - Yunan ilişkilerinde, Bati Trakya Sorunu, Ankara 1986.
39) Erinç Sirri - Yücel Talip, Ege denizi, Türkiye ile komşu Ege Adalari. Türk Kültürü - Ankara 1978.
40) Karaaslan Emin. Boğazlar meselesi. (1853-1913) A.U.D.LT.C.F.
41)Kılıç Turan. Serv ve Lozan barışlarının karşılaştirılması A.U.D.T.C.F.Bitirme tezi.
42)Karahan Yusuf. Osmanlı împaratorluğunda Reaya' dan alınan vergi ve resimler. A.U.D.T.C.F. 1969 Bitirme tezi.
43)özcan Nesrim. Osmanlı Maliye teskilBti, defterdarlık, A.K. 1966. Bitirme tezi. IV + 55 sayfa.
44)önsoy Rifat. Ege dünyasında Perstehlikesi ve Hellas' in emniyeti s bakımından M. ö. V yüzyılda Pers-Hellas mürasebetleri. Ankara. Eski çağ tarihi 1966,41 sayfa (506/535) Sicil nümarası. Bitirme Tezi.
45) özoi Tüay. Barbaros Hayrettin Paşa. 1483-1546 A.U. ... 35 sayfa (377).Bitirme tezi.
46)sağun Hüsnü, Hatay ve boğazar sorunu. 1923-39 A.U. Bitirme Tezi 32 Sayfa (192).
47)Sert Hasan. Boğazar meselesei 1789-1829 A.U. Bitirme tezi (195)
48) irfan Yilmaz, Serv Andaşmasi (10 Ağustos 1920) 1972. Bitirme tezi. 43 sayfa (586) A .U.
49) Satiroglu Halis. Serv Muahedesi. A.U.D.T.C.F. Bitirme tezi. 1966. sayfa 27(338)
50) Yildirim Nürten. Barbaros Hayrettin Paşa A.U. 1967 sayfa 51. Bitirme tezi.
51) Sedat General. Boğazar meselesi ve Çanakkale Muhare-i Bahriyesine Türk Zaferi. 64 nün Askeri Mecmuaya mülhal olarak neşrolunmuştur, istanbul 1927.
52) Torun Bekir, ξmroz' da zeytincilik. A.U. 1966,17 sayfa + Resim, grafik, harita ve tablo. Bitirme tezi (482).
53) Saribek Erol. imroz Adaşı. Tarla ve bahçe.... Kültürü. A.U.... 1966-67, sayfa 24. Bitirme tezi (800).
54) özcan Veyis. imroz Adaşı' nda ekonomik Faaliyetler. A.U..... 1965-66, sayfa 21. Bitirme tezi (829)
55) özcanli Mustafa. Bozcaada bağcılığı A.U. ... 1969-70 sayfa 29 Resim, harita, tablo. Bitirme tezi.
56) Koza A. Tanju. Bozcaada' nin fiziki coğrafıyası, 1969. Bitirme tezi (667).
57) Sanca Abdullah. Birinci dünya harbinde Çanakkale savaşlarım konu alan eserlerin bibliyografyasi. A.U....1970, sayfa 399. Bitirme tezi.
58) Karakoç Mehmet. Gökçeada' nin güneydoğu jeolojisi. Is U.M.F.J.B. Bitirme tezi. Sira 11 (1985).
59) Ramazanoğlu Şefik. Bati Gökçeda' nin Jeolojisi 1984 Sira 16. Bitirme φderi. I. U....
60) Mermer Erol. Zeytinliye'nin Jeolojisi. I. U...... Diploma ηalısmaşı. 1984.
61) Tonak Serap. Çinarli- Kaleköy - Kuzulimanı bölgesi'nin jeolojisi. Bitirme ödevi. J.U..... 1984,Sira4.
62) Akartuna Mehmet, imroz Adasi'nd Bazi Jeolojik Mόsaheler. T.J.K. Bόlteni, cilt: 2, sayi:2 (1950). Ankara Avaφξ^. (KQiTΦpovXoη).
63) Akartuna M. - Atan O.R.(1981) Gökçeada'nın Jeolojisi.
64) Turan Naile. Gökçeada - Çanakkale yöresinin Jeolojisi. Diploma Çalısmaşı. J.U..... 1985.
65) Karakoη M. Gφkηeada'nin Jeolojisi. J.U. Diploma φdevi, 1985, Sira No:11.
66) Gόrel Aycan. Gφkηeada bόyόkdere vadisi ve cevresi'nin Jeomorfolojik et dό. J.U. Mezniyet Tezi. 1980 Tez' no: (3163)
67) Çakiroglu Mübin. imroz Adaşı monografyası, J.U.E.E.C.E. 1948-49, Tez No: 3988.
68) Zeybek N. - Güner H. Çanakkale boğazi ve Bozcaada deniz Aid'leri. 1973. (Ege U.F.F. imi Rap. Serişi No: 145-1973) Biyoloji:92).
69) Bozcaa'da liman Talimatnamesi ve mzaminame.... 1962 istanbul...
70) Erguvanli, K.: L' Etόde Geologique de l'ile de Bozcaada Extrait du Bulletin de Societe Geologique de France, 6' sene, t. v.p. 399 a 401, anne 1955.
71) Haug E., Traite de Geologie II leş periodes geologiques Paris 1908-1911.
72) Hocaoglu Sahabettin. Bozcaada' nin Jeomorfolojik etόdό. J.U.C.F. Mezuniyet tezi No: 713 (1966-67)
73) öktem Süheyla. Tepeköy- Zeytinköy - Dereköy ve dolayının jeolojisi. J.U.M.F.J.B. Diploma çalısmaşı, 1985, Sira No:57.
74) Aksel φ, Gφkηeada Baraji Jeolojik Edόd Raporu. D.S.J. Ankara 1977.
75) Sen Hayri. Çinarli- Zeytinliköy - Tepeköy alanın Jeoloji incelemesi. Diploma Çalısmaşı. J.U.M.F.J.B. 1984, Sira No: 19.
76) Yılmaz Emine. Gökçeada. Diploma tezi. J.U..... 1984.
77) Hancier Ethen. Gökçeada'nin Beşeri ve iktisadi durumunun Incelenmesi (1969-70) J.U.E.F.C.E. Bitirme tezi No: 4221.
78) An Deniz. Ηinarli - Zeytinkφy Gόneyi. Bφlgenin Jeolojisi. Bitirme φdevi. J.U.M.E.J.B. 1984, Sira No: 303.
79) Çanakkale Üi genel nüfus sayışı. 21-10-45 Ankara 1949. Başbakanlık istatistik Genel Müdürlüğü.
80) Boğazlar Rejimi hakkında Montreux' de 20 Temmuz 1936 Tarihinde imza edilen Mukavelename. Dış işleri Bakanlığı Basimevi 1936.
81) irtem Kani Süleyman Boğazlar Meselesi, istanbul 1936.
82) Battalı Kemal. Boğazlar Meselesi, Ank. 1959.
83) Göyünç Nejat. Lausanne Antlasması Arifesinde bir AvusturyalıDiplomatın Düşünceleri. (Osmanlı Araştırmaları). The joumal of OttomanStudies 11 (1981)' den ayri bs.s. 223-242.
84) Biyiklioglu Tevfik: Mondros Mόtarekenamesi no: XXI/84 Elviye-i Sel&se ile ilgili yeni vesikalar 1957.
85) Biyiklioglu Tevfik:Birinci Dünya Harbinde (1914-18) ve Mondros Mütarekesi sıralarında
86) Ekim 1918-11 Ekim 1922) Boğazlar problemi XXV/97 (1961) s. 81-93. 96) Göyünç Nejat. Serve's den Lausanne'a... Türk tarih Kurumu (Belleten) cilt XLVI, şayi 183 (1983).
87) Busch Briton Cooper, Mudros to Laussane 1918-23. N.Y. 1976. 9S) Nicolson H. George. Curzon the last phase 1919-25 a study in post- nar diplomacy, 1934.
89) Kocabaşı Süleyman. Tarihte ve Günümüzde Türk- Yunan Mucadelesi.
90) Sönmezler Hüseyin. Çanakkalenin Tari ve coğrafi durumu.
91) Aldemir Ali. Ηanakkale.
92) Erantepli Muharre. Bati Trakya Tόrk Durum, T.E.
93) Batibey Kemal. Bati Trakya Tόrk Devleti, 1919-22.
94) Gökalp, N. (1974) Gökçeada zooplanktonu. Hidrobiyoloji, Gökçeada Süngercilik ve Balıkçılık Araştırma Rasat istasyonu faaliyet raporlari. Bölüm I.
95) Kara Ö.F. (1974): Kuzey Ege denizinde (Gökçeada Civan ve Saroz körfezi) eko sörvey çalışmaları. Hidrobiyoloji. Gökçeada Süngercilik ve Balikcilik Araştırma Rasat istasyonu faaliyet raporları. Bölüm I.
96) Sezai άnal. imroz Adasi Kiyimorfolojisi, 1964 I.U.C.F. Bitirme tezi, No:3597.
97) Sekerci Tanzer îmroz Adasının beşeri ve iktisadi Etüdü. I.U. 1967. Tez. N:4934.
98) Yiğit Güneş, imroz Adasının Kuzey kısmı Morfolojisi, îst. U. 1963-64, Tez. N.: 4970.
99) Evranos Ali Sinasi. Bozcaada monografyasi ξst. U... 1944-45. Tez N.: 1080.
100) Hocaoğlu Sahabenin. Bozcaada'nın Jeomorfoloji etüdü, ist. U.... 1966-67. Tez. 4709.
101) Turan N., Gökçeada'nın Jeolojisi, 1985, sira: 6.
102) Τοnak S., Gοkςeada 1984. Sira Νο.:4.
103) Αziz Αysel: Gδkςeada ϋzerine tοplumsal bir inceleme.Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακό Βήμα", Αριθ. φυλ. 1, (1983) σελ. 8 και εξής.
104) Βοgazlar Μeselesi: ΤUrk Αnsiklοpedisi, cilt 7 sayfa 184-198. Αvαδημοσιεύθηκε στο “Ιμβριακό Βήμα”, Αριθ. φυλ. 1 σελ. 9 και εξής.
105) Gσkςe Αda. Τarih Μecmuasi. Νο: 3 (Μart 1974).Αvαδημοσιεύθηκε στο "Ιμβριακό Βήμα", Αριθ. φυλ. 3, σελ. 3 και εξής.
106) tlan. 1mrοz ziraat teknisiyenliέiπden.Αvαδημοσιεύθηκε στο "Ιμβριακό Βήμα", Αριθ. φυλ. 8, (1983), σελ. 5 και εξής.
107) Lσzan Αndla5masι. Τiirk Αnsiklοpedisi, cilt 23, s. 89. .Αvαδημοσιεύθηκε στο "Ιμβριακό Βήμα", Αριθ. φυλ. 9,σελ. 4.
108) Ϊlan. 1mrοz Κaymakamlιέιndan. Αvαδημοσιεύθηκε στηv Εφημερίδα "Η φωvή τωv Ιμβρίωv και Τεvεδίωv". Αριθ. φυλ. 3, 1-2 (1970).
109) Υiέit Εrkan. Εge'de iki Τiirk adasι. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Τύπος". Αρ. φυλ. 5, σελ. 9 και εξής.
110) tkili gοri4mede tavizler veriliyοr. Υeni Ιstanbul 20-6-1966. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Τύπος". Αρ. φυλ. 6, σελ. 4.
111) Gοkςeada ismi sadece feribοtun Ustιinde var. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Τύπος". Αρ. φυλ. 6, σελ.6.
112) Μumtaz Sοysal. Κaybοlmayan Εge' de iki ada. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Τύπος". Αρ. φυλ. 6, σελ. 6
113) Βa^langιc Celal. Gδkςeada. Cumhuriyet. 14-7-82. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Τύπος". Αρ. φυλ. 7, σελ. 7-8.
114) Αrasli Αltan: Gοkςe ada. Τarih dergisi, cilt 3 (1974). Μεταφράστηκε στα Ελληvικά από τοv Τουρκολόγο Β. Δημητριάδη και εκδόθηκε σε τόμοv του "ΙΜΧΑ θεσ. 1974. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Τύ­πος". Αρ. φυλ. 8, σελ. 2-4.
115) 1mrοz. Τiirk ansiklοpedisi, cilt 20, sayfa 114-116. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Φάρος". Αρ. φυλ. 12, σελ. 4.
116) Βalkanlar'da Τurklerin durumu zοr. "Ηayat dergisi". Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας". Αρ. φυλ. 5, σελ. 18.
117) Ϊmrοz ve Βοzcaada. "Ηayat ansiklοpedisi" cilt 3, sayfa 1673, ve cilt 2, sayfa 734.
118) Μοndrοs Μιitarekesi. "Ηayat ansiklοpedisi", cilt 5, sayfa 2389. Αvαδη-μοσιεύθηκαv στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας" Αριθ. φυλ. 5 σελ. 19.
119) Cσ^ar Sami Οmer, Τiirk- Υunan mlinasebetleri Cumh. gazetesi (19-4-59). Αvαδημοσιεύθηκε στηv "Ιμβρ. Αγώvας".
120) Βσgaziar ϋzerinde Κabus. 'Ήayat ansiklσpedisi". Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας", αριθ. φυλ. 7, σελ. 3.
121) Υι^it Εrkan, Ιmrοz'da yοsundan ekmek imal etmeye cali5ilιyοr.'Τercuman" (27-5-76). Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας", αριθ. φύλ. 7, σελ. 11.
122) Selςuk Uhan.usatma nastl yapιlιr7 (20-12-85). Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός. Αγώvας." αριθ. φυλ. 10, σελ.9.
123) Lσzan bari5 andla^masi. 'Μeydan Larοusse ansiklοpedisi" cilt 8. Αvαδημο-σιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός. Αγώvας." Αριθ. φυλ. 15, σελ. 15-16.
124) Serv antlasmasi, "Μey. Lar. Αnsik", cilt 11.
125) llan. Ιmrοz Uce, Jandarma birlik Κοmutanligindan"... Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας" αριθ. φυλ. 20, σελ. 3.
126) Ιl^n, Gδkςe Αda Αsliye Ηukuk hakimliέinde. "Ιmrοz' un Sesi". Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας" Αριθ. φυλ. 20, σελ. 2-3.
127) Τesal Re^at, Αzιnlιklar, "Μilliyef'6-3-82, Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημε­ρίδα "Ιμβρ. Αγώvας" Αρ. φυλ. 23, σελ.4.
128) Εksi Οktay, Οnlarιn elindeki metni baska mi7 'Ήϋrriyet" 10-4-82. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας" Αριθ. φυλ. 23, σελ.4.
129) Βaydarοl Can, Υunanistan' ιn yarattigι tkilem, Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας" Αρ. φ. 25, σελ. 11.
130) Gergilili Αli, Εgedeki gizli mucadele... "Μilliyet"22-5-74, Αvαδημοσιεύ-θηκε στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας", Αρ. φυλ. 25, σελ. 15.
131) Αkiirgal Εkrem, Τurkler ve Υunanlιlar dοst οlamaz mι7 "Μilliyet" 13-1-79, Αvαδημ. στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας." αριθ. φ. 25, σελ. 17.
132) Οzsοy Μuzaffer, Υunan stratejisi ve Τiirkiye "Μilliyet". Αvαδημ. στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας". αριθ. φυλ. 27, σελ. 7.
133) Seferο^lu Βedir, Εvren, Gδkςeada ve Βοzcaada'da inceleme yapti. Αvαδημ. στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας" αρ. φ. 28 σελ. Α'
134) Sσysal Μumtaz, Μisilleme. "Μilliyet" 7-4-82, Αvαδημ. στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας."
135) Υilmaer Ηasan, Gοkceada bir et cenneti, "Ηurriyet" 29-1-85. Αvαδημ. στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας".
136) Cσ^ar Sami Umer. tmrσz'da Κar5ilastiέιm.... Μεταφράσθηκε και δημ. στηv εφημερίδα " Απογευματιvήv" Κωv/πολης (23-5-1957). Αvαδημ. στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας".
137) Αkbal Οzden, Εvren Εge adalarιnda, Ακαδημ. στηv εφημερίδα "Ιμβρ. Αγώvας".
138) Τϋrkοέlu Selςuk, Βati Τrakya Τϋrkleri ve Ϊstanbul Rumlarι. Βati Τrakya dergisi. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας" Αριθ. φυλ. Α', σελ. 11 και εξής.
139) Serv barιs antlasmasi. Ηayat ansiklοpedisi, cilt 5, sayfa 2863. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα. "Ιμβριακός Αγώvας" αριθ. φυλ. Α', σελ. 13.
140) Ueri Νuri S., Serves ve Lausanne 1934.
141) Νοgay Α., Serv'den Lοzan'a 1933.
142) Sirel Μ., Serv Αndlasmasιnι kabul eden saltanan Sιirasi tutanagι, "Βelgelerle Τlirk Τarihi dergisi" 4, sayi Οcak 1968.
143) tleri Νuri S., Serves πe Lausanne Μuahedelerinin Τarihcesi ve hlikϋmleri. 1934.
144) Lοzan Αntlasmasι, "Ηayat ansiklοpedisi" cilt 4, sayfa 2204. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας" Αριθ. φυλ. Α', σελ. 14.
145) Βilsel Μ.C., Lοzan 1933.
146) Urgιiplιi Μ.Η., Lοzan 1933
147) Μenemenciοglu Ν., Lοzan' in izlerinde 10 yil. 1935.
148) Μeray Seha, Lοzan Βarιs Κοnferansi, tutanaklar- belgeler 1969- 72.
149) (Οtϋkϋn Υayineri 1967). Lοzan ve Βati Τrakya, 1967.
150) Κδknel Μelih, Υunanistan atesle οynuyοr (24-10-79). Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας". Αριθ. φυλ. 2, σελ. 3 και 5.
151) Κοnferansιn baskanι bir Υunanlι. (6 Ηarizan 1974). Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας", αριθ. φ. 2, σελ. 17.
152) Βizim gϋcϋmuz Υunanistan Ί harp arzularιndan menedecekti. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβριακός Αγώvας" αρ. φυλ. 3, σελ. 13.
153) Ηakikat ςιkanlmalιdιr. Αvαδημοσιεύθηκε στηv εφημερίδα "Ιμβ. Αγώvας" αριθ. φυλ. 5 σελ. 4.

Πηγή: Θρακικό Κέντρο - Εταιρεία θρακικών Μελετών